PDF - Doorbraak.eu

Doorbraak.eu
Stukje van het middenpaneel van de koets.
De Gouden Koets is vanaf het begin mikpunt geweest van kritiek. De monarchie was eind
negentiende eeuw bij grote delen van de bevolking niet bijzonder populair en het plan om
Wilhelmina met z’n allen zo’n duur geschenk te geven, viel niet bij iedereen in goede
aarde, zeker niet bij links. Op de koloniale afbeeldingen op het rijtuig was helaas
nauwelijks nog kritiek.
In 1896 bedacht een aantal Amsterdamse Oranjevrienden het plan om Wilhelmina bij haar
inhuldiging tot koningin, twee jaar later, te gaan vereren met een galakoets. De Amsterdamse
bevolking zou het geld voor die koets moeten ophoesten. Als gemiddeld richtbedrag werd 0,25 cent
per persoon genoemd. Uit linkse hoek kwamen flinke bezwaren tegen het voorstel. Bekende
socialisten protesteerden ertegen dat de inzamelingsactie ook in arme Amsterdamse
arbeidersbuurten werd gehouden. Daar werd bittere armoede geleden, maar toch probeerden
Oranjevrienden ook in die buurten zoveel mogelijk geld op te halen ter financiering van het uiterst
dure rijtuig. De socialistische activist Louis Maximiliaan Hermans sprak daar schande van en
publiceerde er een brochure over, met de spottende titel “De Gouden Kwartjeswagen”.
Geen restauratie van koloniale propaganda!
Gisteren werd bekend dat de Gouden Koets na de komende
Prinsjesdag drie tot vier jaar zal worden gerestaureerd en
gedurende die tijd niet zal worden gebruikt. Daarna zou de
opzichtige kar weer in roulatie moeten worden genomen, zo is
de bedoeling van de Oranjeklanten. Actiegroep De Grauwe
Koets wijst die opknapbeurt voor hergebruik uiteraard af,
zeker ook omdat de koloniale propaganda op het rijtuig zal
blijven staan, zoals het er nu naar uitziet. De Gouden Koets
moet niet opnieuw in gebruik worden genomen, maar in een
museum worden gezet als een symbool voor al het leed en de
ellende die de roofstaat aan de Noordzee, inclusief het
koningshuis, in de koloniën overzee eeuwenlang heeft
aangericht. Als de koets zo nodig moet worden opgeknapt,
dan kan hij daarna meteen “goed geconserveerd” in een
museum met een anti-koloniale insteek worden
ondergebracht. Hij kan dan naast de Zwarte Piet-figuur
worden geplaatst, als twee verwerpelijke koloniale relikwieën
waarmee we inmiddels hebben afgerekend.
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
1/6
Doorbraak.eu
De Maagd
De Gouden Koets is een wanstaltig rijtuig dat is bedoeld om het Nederlandse nationalisme te
bevorderen via het verheerlijken van het koningshuis en de koloniale tijd. Het opzichtige pronkstuk
bevat allerlei tierelantijnen en schilderingen. Op de linker zijkant van het rijtuig staat het paneel
“Hulde der koloniën” afgebeeld. In het midden daarvan troont “de Nederlandse Maagd”, die de
monarchie representeert, met boven zich het koninklijke embleem uit 1815. Dat is een verwerpelijk
staaltje seksistische symboliek om het koningshuis een rein en zuiver imago te geven. In haar
handen houdt “de Maagd” de wapens van West-Indië (links) en Oost-Indië (rechts). Links bevindt
zich een tot slaaf gemaakte persoon of een nazaat daarvan uit de West, die voor haar knielt. Rechts
hurkt een persoon uit de Oost. Voor haar uitgespreid ligt de huid van een karbouw, een teken van
grote verering, met daarop allerlei voortbrengselen uit West- en Oost-Indië, zoals de kop van een
karbouw, ivoren slagtanden van een olifant, schelpen, diverse soorten fruit, en aardewerk. Ook ligt
er een palmtak die de vrede moet voorstellen. Rechts daarvan brengen een Indische vorst en andere
Indische hoogwaardigheidsbekleders eerbiedig en onderdanig hulde aan “de Maagd”. Een
pajongdrager zorgt voor verkoelende schaduw. Rechts daarnaast bieden jonge Indiërs geschenken
aan. Rechts daarvan weer, op het rechterpaneel, staat een witte vrouw die enkele Indiërs die lasten
dragen, lijkt te willen beschermen tegen een boze man met een dreigende vuist. Links naast “de
Maagd” staat een groep van vier figuren die het brengen van “beschaving” en “ontwikkeling” lijkt te
moeten voorstellen. Een witte man overhangt een zwarte jongen een boek, misschien een bijbel.
Links daarvan, op het linkerpaneel, draagt een zwarte vrouw suikerriet. Andere zwarte personen
dragen ook producten uit West-Indië.
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
2/6
Doorbraak.eu
Het linkerpaneel.
De schildering laat een bedrieglijk lieflijk, vredig en zelfs romantisch tafereeltje zien, waarmee de
werkelijkheid van de koloniale onderdrukking vanzelfsprekend enorm geweld wordt aangedaan. De
afbeelding geeft de zelfingenomen fantasieën weer van witte koloniale machthebbers. Het misdadige
koloniale systeem wordt daarmee omgetoverd tot een sprookje waar iedereen tevreden zou zijn met
de plaats in de samenleving die hem of haar wordt toebedeeld, waar rust en orde zou heersen, waar
bescherming zou zijn tegen willekeur en onrecht, en waar geen verzet en opstandigheid zou bestaan
tegen overheersing, slavernij en dwangarbeid. De schildering moet dan ook worden opgevat als een
schoolvoorbeeld van kolossale geschiedvervalsing.
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
3/6
Doorbraak.eu
Het middenpaneel.
Geen kritiek
Voor zover bekend, kwam er indertijd uit linkse kringen echter geen protest tegen de koloniale
propaganda op de koets. Toch lag dat wel voor de hand. Want de koets en meer in het algemeen de
rijkdom van het koningshuis kwam niet alleen tot stand over de rug van arme witte arbeiders in
Nederland zelf, maar vooral ook door het bloed, het zweet en de tranen van tot slaaf gemaakten en
andere dwangarbeiders in de koloniën. Zo is het teakhout waarvan het rijtuig is gemaakt, afkomstig
uit Java. En het ivoor dat is gebruikt, komt uit Sumatra. Het koningshuis heeft enorm profijt
getrokken van de roof, de plundering en de uitbuiting in de koloniën. De monarchie speelde zelfs een
leidende rol in de uitbouw van het koloniale rijk. Zo werd in 1824 de Nederlandse
Handelmaatschappij, een soort voortzetting van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC),
opgericht op initiatief van koning Willem I. Deze koning-ondernemer begon vanaf 1827 flink winst te
maken, toen hij zijn bedrijf het monopolie gaf op de invoer van opium. Het koningshuis had er dus
alle belang bij om de eigen smerige rol bij uitbuiting en onderdrukking wit te wassen door op de
koets valse koloniale en nationalistische romantiek te laten aanbrengen.
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
4/6
Doorbraak.eu
Het rechterpaneel.
Wit eenheidsfront
In eerste instantie weigerde koningin Wilhelmina de Gouden Koets als geschenk van de
Amsterdamse burgerij aan te nemen. Volgens Thijs van Leeuwen en Alberto Stofberg, auteurs van
het beslist niet anti-monarchistische boek “De Gouden Koets”, deed ze dat wegens “protesten in ons
land tegen de overdreven pracht en praal” bij de kroning van de Russische tsaar Nicolaas II in 1896.
Die kroning werd in Nederland met veel belangstelling gevolgd wegens de nauwe familiebanden
tussen de beide vorstenhuizen. Een verslag ervan in het socialistische weekblad “De Kroniek” had
tot een felle polemiek geleid. Ook de linkse protesten tegen het geld ophalen voor de koets in arme
buurten kunnen invloed hebben gehad op de weigering van de koningin. Dat wil overigens niet
zeggen dat Wilhelmina zo begaan was met arme mensen. Het was ook in die tijd voor de
machthebbers van groot belang dat de monarchie werd voorgesteld als een instituut dat zogenaamd
boven de partijen stond en zo een samenbindend element kon zijn voor alle Nederlanders. Liberale
politici hoopten aan het einde van de negentiende eeuw dat het Oranje-nationalisme een einde zou
kunnen maken aan de klassenstrijd, en het socialisme zou kunnen aftroeven en onschadelijk zou
kunnen maken.
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
5/6
Doorbraak.eu
Actiegroep De Grauwe Koets, waaraan
ook Doorbraak deelneemt, pleit ervoor
om de koets in een anti-koloniaal
museum te zetten. De groep heeft
inmiddels stickers gemaakt en een
opinie-artikel en een open brief
geschreven. En op 5 september is er
een demonstratie in Amsterdam.
Kritiek op de koets is er al vanaf het
begin. In 2011 was er al een pleidooi
voor het verplaatsen van de
koninklijke kar naar een museum.
Na de inhuldiging van Wilhelmina stond de koets eerst nog drie jaar in de toonzaal van autofabrikant
Spyker. Pas in 1901 werd het rijtuig voor het eerst gebruikt, nadat de koningin het geschenk
inmiddels alsnog had aanvaard. Sindsdien wordt de Gouden Koets door de machthebbers gebruikt
als een symbool van nationale eenheid en democratie. Dat is een lachertje en een schande, niet
alleen omdat leden van het koningshuis juist nooit en te nimmer democratisch aan de macht zijn
gekomen. Maar ook omdat de afbeelding “Hulde der koloniën” nadrukkelijk het perspectief kiest van
de koloniale onderdrukker, en dus niet van de gekoloniseerde onderdrukte. Het perspectief van de
huidige nazaten van tot slaaf gemaakten wordt daarmee volkomen onder tafel geveegd. De
veronderstelde nationale eenheid die het rijtuig zou moeten uitstralen, is dan ook vooral een wit en
rijk eenheidsfront. Dat front moet broodnodig worden doorbroken. De nog steeds heersende
dominantie van koloniaal denken die de Gouden Koets uitdraagt, dient daarom aan diggelen te
worden geslagen. Actiegroep De Grauwe Koets wil daar graag een bijdrage aan leveren.
Harry Westerink
http://www.doorbraak.eu/koloniale-gouden-koets-moest-ook-nederlandse-eenheid-symboliseren-en-zo-klassenstrijd-tegengaan/
6/6