Aanpak van lees- en spellingproblemen in de school

Aanpak van lees- en
spellingproblemen in de school
Anna M. T. Bosman
KU Nijmegen
Congres “Leven met dyslexie”
18 juni 2003
a.bosman@ped.kun.nl
In deze lezing zal aan bod komen
 Wat belangrijk is
– in een leesbehandeling
– in een spellingbehandeling
 Onbewezen stelling: lees- en spelling-
problemen in Groep 3 dienen zonder uitstel
en onmiddellijk te worden aangepakt
a.bosman@ped.kun.nl
Onderzoek naar de effectiviteit
van een leesbehandeling
 is schaars
 bewijst dat bijna elk type behandeling werkt
 is vaak lastig te interpreteren, omdat
– veel aspecten tegelijk geïmplementeerd zijn
– een relevante controlegroep ontbreekt
– generalisatie vaak niet mogelijk is
– effect op langer termijn niet duidelijk is
a.bosman@ped.kun.nl
De meeste leesbehandelingen
 vinden eens per week plaats
 worden uitgevoerd door professionals
 worden gegeven als kinderen meer dan een
jaar achterlopen
 lijken systematisch
 zijn gebaseerd op de gedachte dat lezen
fundamenteel fonologisch gemedieerd is
a.bosman@ped.kun.nl
 hebben meer effect op het lezen van tekst
dan het lezen van losse woorden
 slagen er niet in om de achterstand van een
leerling volledig weg te werken
 zijn effectiever bij leerlingen met een
kleinere achterstand
 zijn effectiever bij kinderen zonder
bijkomende problemen
a.bosman@ped.kun.nl
Torgesen et al. (2001)
 60 leerlingen met leesproblemen
– gemiddeld 10 jaar
– woord lezen was 1.5 SD onder het gemiddelde
– fonologische vaardigheid onder minimum
– verbale intelligentie > 75 (Gemiddeld: 93)
 8 weken, dagelijkse interventie van 2 uur
 8 weken follow-up begeleiding in de klas
 professionele behandelaars
a.bosman@ped.kun.nl
Torgesen et al. (2001)
 twee zeer systematische behandelingen
– ADD: auditory discrimination in depth
– EP: embedded phonics
 metingen: voor, direct erna, 1 en 2 jaar later
 lezen werd beoordeeld op:
– accuraatheid; kwam en bleef op niveau
– begrip; kwam en bleef op niveau
– snelheid; kwam niet op niveau
a.bosman@ped.kun.nl
Torgesen et al. (2001)
a.bosman@ped.kun.nl
Aspecten die een leestraining
effectief lijken te maken
 intensief (twee maal 1 uur per dag)
 elke dag
 één-op-één
 ervaren behandelaar
 systematisch en afgestemd op het niveau
 veel herhaling (overlearning)
 (veel positieve feedback)
a.bosman@ped.kun.nl
Onderzoek naar de effectiviteit
van een spellingbehandeling
 is zeer schaars
 bewijst dat lang niet elk type behandeling
werkt
 is redelijk goed te interpreteren, omdat
– gering aantal aspecten geïmplementeerd is
– een relevante controlegroep aanwezig is
– effect op langer termijn soms duidelijk is
a.bosman@ped.kun.nl
Woorden met ambigue foneemgrafeem relaties
Paleis
Kachel
Vuilnis
Schildpad
Nagel
Pantoffel
Stouterd
Rondje
Modder
Miauwen
Bloot
“Hengel”
van Leerdam, Bosman, & Van Orden (1998)
a.bosman@ped.kun.nl
Percentage correct na 3x oefenen
a.bosman@ped.kun.nl
Woorden met inconsistente
foneem-grafeem relaties
asperge
champignon
giraffe
jungle
kangoeroe
milieu
onmiddellijk
populair
bungalow
douane
jeans
jus
kievit (kieviet, sinds 1998)
niveau
passagier
station
Schiffelers, Bosman & van Hell, 2002
a.bosman@ped.kun.nl
Percentage correct na 3x oefenen
Direct
1 week later
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Uitspreken-Reg Uitspreken-Spec
Lezen-Reg
a.bosman@ped.kun.nl
Lezen-Spec
Een goede spellingmethode
 is afgestemd op de leerling
– leerlingen met aandachtsproblemen vragen een
andere aanpak dan leerlingen zonder
– leerlingen met spellingproblemen hebben meer
oefening nodig dan leerlingen zonder
 is afgestemd op het spellingprobleem
– woorden met ambigue foneem-grafeem relaties
vragen om een andere instructie dan woorden
met inconsistente foneem-grafeem relaties
a.bosman@ped.kun.nl
Aspecten die een spellingtraining
effectief lijken te maken
 staat dicht bij de vaardigheid zelf
– wordt uit het hoofd geoefend
– heeft een motorische component
– betreft het hele woord
 bevat directe feedback
a.bosman@ped.kun.nl
Lees- en spellingachterstand
 is zelden het gevolg van speelsheid
 kan niet vroeg genoeg aangepakt worden
 de behandeling ervan moet “voor alles
gaan”
‘Een persoonlijk verhaal’
a.bosman@ped.kun.nl
Oproep tot deelname onderzoek
om te bewijzen dat vrijwel alle lees- en spellingproblemen
voorkomen kunnen worden als we vanaf de eerste lesdag
weigeren te accepteren dat een kind achterloopt.
Nodig: leerkrachten die wel in deze stelling geloven
leerkrachten die niet in deze stelling geloven
Aanmelding: a.bosman@ped.kun.nl
a.bosman@ped.kun.nl
Dank voor uw aandacht
a.bosman@ped.kun.nl