Nieuwsbrief Groene Kerken van dec. 2015

Nr. 13 | december 2015 - Een nieuwsbrief van Kerk in Actie en Tear over de GroeneKerkenactie. De
GroeneKerkenactie richt zich op alle geloofsgemeenschappen die werken aan het behoud van de
schepping.
Kerstmis, dromen van een gezonde Aarde
Verlangen
“Laat komen, Hij die komen zal, verlangend zien wij naar Hem uit.”
Deze acclamatie, uit een gezongen tafelgebed, verwoordt voor mij de essentie van de advent en
kerstmis: verlangen, hoop en vertrouwen. “Verlangend zien wij naar Hem uit.” Zien wij niet net zo
verlangend uit naar een Aarde die weer gezond is, naar de heelheid van de gebroken schepping? Een
verlangen dat ons ertoe drijft om de handen uit de mouwen te steken om ons ‘gemeenschappelijke
huis’ te behoeden voor verder verval en te voorzien van nieuwe fundamenten, muren en een dak.
Hoop
Daarbij worden we geholpen door hoop. Hoop, die voorkomt dat we de moed laten zinken. Hoop is
niet hetzelfde als optimisme, schrijft Vaclav Havel (voormalig President van Tsjechië en schrijver),
evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen. Het is de zekerheid dat iets zinvol is, onafhankelijk
van het resultaat.
Vertrouwen
In de acclamatie klinkt ook vertrouwen. “Hij die komen zal”, het wordt heel stellig gezegd. Wat zou
het mooi zijn als wij ook dat vertrouwen kunnen hebben als het gaat om zorg voor de schepping. Als
het gaat om de uitwerking van het akkoord van de klimaattop in Parijs. De regeringsleiders van bijna
200 landen spreken hun verlangen uit om de Aarde te redden. Dat is op zich hoopgevend. Maar het
echte vertrouwen ontbreekt. Gaan de landen doen wat ze beloven? Is het genoeg?
Geboren in een mensenkind
Laten we echter niet vergeten dat al heel veel
mensen zich met hart en ziel inzetten voor een
gezonde Aarde. En dat we daarbij een bondgenoot
hebben: God zelf. Met kerstmis krijgt God een
gezicht. Hij wordt geboren, in een mensenkind, als
vluchteling, in een simpele stal. Daarmee laat Hij
ten diepste zien dat het leven de moeite waard is
en respect verdient. Ieder leven, van ieder mens,
dier of plant. Maar het mag niet blijven bij de
droom en de vreugde van het moment van de
geboorte. Een heilige zei ooit: “Christus kan
duizend keer geboren zijn in Bethlehem, maar alles is tevergeefs als Hij niet geboren wordt in mij!”
Naastenliefde
Laten we daarom met kerstmis weer stilstaan bij wat het betekent om Jezus geboren te laten worden
in jezelf. Kerstmis is het feest dat laat zien dat we niet zonder elkaar kunnen. Het vraagt om oprechte
naastenliefde. Als die naastenliefde een belangrijke rol krijgt bij het maken van onze eigen dagelijkse
keuzes, maar ook bij de keuzes die landen moeten maken, dan wordt de droom van een gezonde
Aarde steeds meer werkelijkheid.
Tip
Velen van ons gaan met kerst een feestelijke maaltijd op tafel zetten. Dat is gezellig, leuk om te doen
én een mooie gelegenheid om ook (weer) eens te kijken wat de site van Milieu Centraal te zeggen
heeft over voeding. Heel handig is de groente- en fruitkalender die u helpt om duurzame keuzes te
maken bij uw aankopen voor de kerstmaaltijd!
VN Klimaatconferentie COP21 in Parijs
In de aanloop naar de klimaatconferentie zijn er wereldwijd veel activiteiten uitgevoerd door
geloofsgemeenschappen. In eigen land organiseerden we samen de ‘Klimaatloop’. Van Noord tot
Zuid lieten gelovigen zien dat ze de klimaatverandering serieus nemen en haar graag een halt toe
roepen. Op www.klimaatloop.nl kunt u de komende weken nog lezen hoe de verschillende etappes
zijn verlopen. Er zijn prachtige foto’s te zien en van sommige etappes en samenkomsten kunt u
filmpjes op de site vinden. Het was geweldig om te zien hoeveel mensen er in de benen kwamen! Op
alle plekken waren vrijwilligers actief bij de ontvangst van klimaatpelgrims. Hartverwarmend en
bemoedigend voor de toekomst!
Bij het overzicht van het Nederlandse
Klimaatprogramma valt op dat Zuidwest
Nederland er bekaaid is afgekomen. Dat
vonden de Zeeuwen ook. Daarom
organiseerden zij op zondag 1 november
helemaal op eigen initiatief een eigen
klimaatloop vanaf de Veerse Dam, via
Veere naar het Arboretum in Kleverskerke.
Veertig wandelaars droegen o.a. een
brancard met twee stukken ijs en een
spandoek met de tekst: ‘Help, Het ijs
verzuipt’. De bijna zomerse temperatuur
zorgde voor een duidelijk zichtbaar effect.
Doe uw voordeel met het materiaal wat voor de
klimaatloop gemaakt werd. Dit kan zeker ook in de
toekomst goed gebruikt worden bij vieringen,
bijeenkomsten
en
diensten
in
uw
eigen
geloofsgemeenschap. Het gaat niet alleen om
achtergrondinformatie over klimaat en duurzaamheid,
maar bevat ook een uitgebreide handreiking voor vieringen
en diensten. Er is materiaal voor verschillende
geloofsrichtingen. Echt de moeite waard en zonde om niet
te gebruiken! Zoek op ‘klimaatloop’, ‘handreiking’, of klik
op deze link.
In Parijs waren ook vele gelovigen samengekomen. In een
interreligieuze bijeenkomst werden de 1.8 miljoen handtekeningen die tijdens de verschillende
klimaatpelgrimages opgehaald waren (met de Nederlandse erbij!) aan de secretaris van de UNFCC
aangeboden. Dit werd een bijzonder warme bijeenkomst, niet in het minst door de hartelijkheid van
de VN vertegenwoordigster, mevr. Christiana Figueres. Zie de korte video hier. Enkele dagen na deze
bijeenkomst konden de vertegenwoordigers van geloofsgemeenschappen de handtekeningen ook
aanbieden aan de Franse president. Zie het korte filmpje hier. Vertegenwoordigers van de
Nederlandse klimaatloop waren op verschillende bijeenkomsten in Parijs aanwezig. Zo nam o.a. de
voorzitter van de synode van de PKN deel aan de oecumenische viering in de Nôtre Dame op 3
december 2015 t.g.v. de klimaatconferentie. De hele dienst is te bekijken via de website van de
Franse katholieke omroep.
Al onze activiteiten rond de klimaatconferentie stonden in het teken van de hoop. Zie hiervoor ook
de verklaring van de Nederlandse Raad van kerken die deze zomer uitkwam. Nu het akkoord er is,
mede dankzij druk van talloze organisaties en individuen, valt het woord ‘hoop’ weer in veel
commentaren: “Upon announcement of the agreement, the general secretary of the World Council of
Churches (WCC), Rev. Dr Olav Fykse Tveit, used his Twitter account to express gratitude and hope:
“The Paris Agreement is a reality. We have the right to hope! Thanks to God! And thanks to all who
have walked steps towards climate justice,” he wrote.” De reactie van Ds. Karin van den Broeke
benadrukt ook dat er sprake is van een hoopvol klimaatakkoord. Ze wijst er tegelijkertijd op dat we
nu allemaal wel aan de slag moeten om de beloften in het akkoord waar te maken. We moeten er
ook op letten dat de mensen in de landen die het hardst getroffen worden door de
klimaatverandering op voldoende hulp kunnen rekenen bij het voorkomen van problemen en bij het
bestrijden van de negatieve gevolgen van veranderingen. Op de website van de Raad van kerken
vinden we naast dankbaarheid ook een oproep om actief te blijven, zie deze link.
Hieronder de grote lijnen van het klimaatakkoord van Parijs




Het klimaatakkoord van Parijs is een ‘historisch’ akkoord: niet eerder lukte het om met zoveel
landen, waaronder de Verenigde Staten en China, een bindend akkoord te sluiten. Nee, het
klimaatakkoord op zichzelf gaat ontwrichtende klimaatverandering niet tegenhouden. Ja, het is
een belangrijk signaal dat het de landen menens is met de strijd tegen klimaatverandering.

De website van Time vat het goed samen: “The Paris
Agreement is meant to signal the beginning of the end of more than
100 years of fossil fuels serving as the primary engine of economic
growth and shows that governments from around the world take
climate change seriously.”

Wat staat er in het akkoord? Allereerst spraken de landen af om
zich in te spannen om de mondiale gemiddelde temperatuurstijging
onder 2°C te houden en te streven naar maximaal 1.5°C opwarming.
Om dat te bereiken moeten de landen ervoor zorgen dat de mondiale
uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk piekt en daarna snel gaat
dalen.

Alle landen moeten een plan inleveren waarin zij opschrijven
hoe zij de uitstoot van broeikasgassen gaan reduceren. Deze plannen
moeten om de vijf jaar worden aangescherpt. Ook wordt om de vijf jaar gekeken hoe ver landen
zijn met de realisatie van hun doelstellingen. Er komt één boekhoudkundig systeem dat op een
transparante manier de prestaties van alle landen bijhoudt.
Het klimaatakkoord gaat in 2020 in en vanaf dat moment stellen de landen jaarlijks minstens 100
miljard dollar ter beschikking aan de armere landen om te investeren in een schone
energievoorziening en in maatregelen die de armere landen helpen zich aan te passen aan de
gevolgen van klimaatverandering.
Dit akkoord legt de landen geen harde CO2-reductiedoelstellingen op. Maar het schept een
raamwerk waarbinnen de landen zich verplichten doelstellingen en beleid te formuleren om de
uitstoot van broeikasgassen te beperken, de resultaten daarvan transparant te laten monitoren
en verplicht worden hun doelen bij te stellen gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke
inzichten.
Wat betekent dit akkoord voor Nederland? Allereerst: Europa staat met haar klimaatambities
niet meer alleen. Nog nooit was er zo’n grote overeenstemming over het pad dat gevolgd moet
worden: het pad van snelle en vergaande ‘decarbonisatie’ van de mondiale economie. In de
tweede plaats is dit akkoord een belangrijk signaal naar bedrijven en investeerders. Duurzame
energie en energiebesparing zijn geen ‘hype’, maar de toekomst van ons energiesysteem.
Mensen achter de Toolkit: Michiel Wind
Michiel Wind (geb. 1960) werd na zijn middelbare school in Nederland als
bosbouwkundig ingenieur opgeleid in Noorwegen, zijn tweede vaderland.
Milieu en natuur zijn de belangrijkste idealen en dankzij zijn verblijf in het
buitenland en beheersing van Noors en Engels is hij internationaal
georiënteerd. Hij werkte voor ministeries en bedrijven, en als zelfstandig
onderzoeker en adviseur, specialiseerde zich in milieueconomie en weet veel
van emissiehandel, klimaat en energie, en van waterbeheer. Milieueconomische inzichten helpen om zoveel mogelijk te bereiken voor het milieu
met zo min mogelijk kosten. Zie voor meer uitleg de website van zijn bedrijf Eco-consult
Environmental Economics in Baarn (www.eco-consult.nl).
Michiel is kerkelijk betrokken. Lees de pagina over de duurzaamheidswerkgroep van zijn kerk (MVK).
Hij is voorzitter van deze werkgroep. Bekijk ook eens de pagina van de Paaskerk op de site van de
GroeneKerken. Je vindt dan veel informatie, inclusief foto’s van de zonnepanelen en andere
duurzame acties bij deze kerk. Michiel maakt deel uit van de redactiegroep voor de Toolkit duurzaam
kerkbeheer. Zelf schreef hij voor de Toolkit duurzaam kerkbeheer een pagina over
kostenbatenanalyse, met een Excel-rekenblad. Michiel is ook bereid om eventueel vragen te
beantwoorden die te maken hebben met de rentabiliteit van investeringen voor een duurzamer
kerkgebouw.
Steeds meer groene kerken
Er lijkt een versnelling op te treden in de aanmelding van Groene kerken. Er zijn nu 85
geloofsgemeenschappen zichtbaar op de site. Een aantal andere kerken meldden zich onlangs aan,
maar we hebben nog geen gelegenheid gehad hen te ‘publiceren’. Er zijn ongeveer 800 mensen die
deze nieuwsbrief ontvangen. De belangstelling en de activiteiten rond de klimaattop in Parijs hebben
hier ongetwijfeld bij geholpen. Verschillende dagbladen schreven in dit verband ook over de
GroeneKerkenactie.
In de novemberzitting van de Synode van de Protestantse Kerk in Nederland was er uitgebreid
aandacht voor. Het Moderamen van de PKN Synode schreef alle aangesloten kerken een brief waarin
deze worden opgeroepen ‘duurzame’ actie te ondernemen. ‘Het probleem van wereldwijde
klimaatverandering is groter dan ooit’, stelt de synode in de brief. ‘Wanneer de schepping, het leven
en de menselijke waardigheid in het geding zijn, mag de kerk niet zwijgen.’ Via deze link kunt u de
brief lezen.
Aan het begin van de zomer kwam de encycliek Laudato Si
van de paus uit. Dit spreken van de paus heeft binnen
christelijke en niet-christelijke kringen de aandacht voor
het verband tussen geloof en duurzaam handelen
gestimuleerd. Geïnteresseerden kunnen allerlei materiaal
en informatie m.b.t. de encycliek vinden op de site van de
Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR).
Vanuit heel verschillende hoeken werden we attent
gemaakt op recente uitspraken over geloof en
duurzaamheid. Kijk bijvoorbeeld eens naar de blog op het
London Institute for Contemporary Christianity of de
Islamitische
verklaring
over
de
wereldwijde
Laudato Si heeft invloed op Amerikanen
De prestigieuze Yale University onderzocht
het effect van de pauselijke ‘milieu encycliek’
op de publieke opinie in de Verenigde Staten
en kwam tot opvallende resultaten.
Zeventien procent van de Amerikanen en
maar liefst vijfendertig procent van de
Amerikaanse rooms-katholieken gaf bij het
onderzoek
aan
anders
over
klimaatverandering te zijn gaan denken
onder invloed van (de publiciteit rond)
Laudato Si. Bron: Religion&Ecology.org
klimaatverandering op de website van The Islamic Foundation For Ecology And Environmental
Sciences (IFEES).
Enkele recent aangemelde groene kerken
Evangeliegemeente De Wijngaard in Oost-Souburg gaat in haar diensten aandacht geven aan zorg
voor de schepping en zal verder actief aan de slag gaan met afval scheiding en een onderzoek naar
de mogelijkheid om zonnepanelen te plaatsen. Deze gemeente heeft al verschillende duurzame
acties gerealiseerd en heeft zich o.a. door de Micha cursus laten inspireren.
Vanuit Leusden meldde zich de Koningshof, Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt aan. In deze kerk nam
de Commissie van Beheer het initiatief om het kerkgebouw te verduurzamen. Men verbreedde deze
aandacht naar andere zaken. ‘Het gaat hierbij niet alleen over elektriciteits- en gasverbruik, maar
ook over isolatie, waterverbruik en papier ge/verbruik, inkoop levensmiddelen (Fairtrade/utz) etc.’ Er
is nu een werkgroep die in de komende maanden een stappenplan zal maken. De bedoeling is om de
gemeenteleden te betrekken bij het denken en doen rond het behoud van de schepping.
De Rooms-Katholieke geloofsgemeenschap H. Joannes de Doper in Boskoop was men in oktober heel
actief met een uitgebreid pakket van activiteiten. Het themanummer (oktober 2015) van het
kerkblad levert veel goede ideeën die ook elders tot inspiratie kunnen dienen. Hier is de link naar de
webpagina van de parochie waar u dit themanummer kunt lezen / downloaden. Ook hier gaat men in
de parochie plannen maken hoe duurzaamheid verder te werken in beheer en activiteiten.
Of het nu in Etten-Leur, Arnhem, Hoofddorp of Beilen (PKN) is, in alle nieuwe groene kerken steekt
men de handen uit de mouwen. Iedere gemeenschap kiest de vorm en de activiteiten die het beste
bij hen past. Het is goed te merken dat het steeds duidelijker wordt dat ‘groene kerk’ zijn niet
inhoudt dat men een keurmerk heeft gekregen, maar dat het laat zien dat men belooft duurzame
stappen te zetten. Stappen die verschillen naar gelang de mogelijkheden verschillen. Een belofte is
een serieuze zaak, maar die verstikt niet. We hopen dat die juist energie losmaakt om samen, uit
dankbaarheid voor de schepping, te verduurzamen.
Mooi boek!
Zaterdag 29 november vierde het Franciscaans Milieuproject Stoutenburg zijn vijfentwintigjarig
bestaan. Vele tientallen vrienden, (oud-) deelnemers en bekenden kwamen de huidige staf
feliciteren. Zij werden feestelijk onthaald in een programma met als hoogtepunt de presentatie van
het jubileumboek ‘Stoutenburg; leven in verbondenheid’. Auteur Lisette van der Wel beschrijft
daarin niet alleen de geschiedenis maar vooral ook de drijfveren en de unieke identiteit van dit
‘milieuklooster’. Met veel prachtige foto’s, van Guy Dilweg, Maurice Spees en de schrijfster, is het
mooi uitgegeven boek een tip voor wie op zoek is naar groene inspiratie.
Lisette van der Wel, Stoutenburg: Leven in verbondenheid; Uitgeverij Jan van Arkel; ISBN 978 90 6224
545 1
Terugblik GroeneKerkendag 2015 kunt u hier vinden!
Naast de gebruikelijke medewerking van Kees Tinga en Zwaantje van ’t Veer hebben deze keer ook Marjolein
Tiemens-Hulscher (Kerstmis; website groengeloven.com) en Henri Bontenbal (COP21) bijgedragen aan de
nieuwsbrief.