en Zuid-Korea - Scholieren.com

EIN D WE R K Z ED EN LEE R
Maatschappelijke tegenstellingen tussen Noord-Korea en de rest van de
wereld
Eindwerk
1
Siebe Vanlommel
4LaWi
K. A. Mariakerke
Inhoudstabel
1. INLEIDING
2. SITUERING KOREA,
SPLITSING
NOORD
3. SOCIALISTISCH NOORD-KOREA,
EN
ZUID
ECONOMIE
4. DE KOREAANSE OORLOG
5.
6.
MENSENRECHTEN
NUCLEAIRE
CRISIS
7. KIM-FAMILIE (KORTE
TOELICHTING
)
8. BESLUIT
9. MOTIVATIE
10. BOEK
1. Inleiding
Noord-Korea. Een land met veel gezichten. Een maatschappelijke knoeiboel van socialisme onder
een dictatuur. Door de jaren heen heeft het land (maar dan vooral het volk) al veel tegenslagen
Eindwerk
2
gekend. We hebben al veel gehoord over dit land, maar eigenlijk weten we nog maar bitter weinig
over de situatie. Met dit eindwerk hoop ik dat ik anderen iets kan bijleren over Noord-Korea. Zelf
vind ik zeker een interessant, en ikzelf ben al zeer veel te weten gekomen over het onderwerp.
2.
Siebe
VanlommelSituering Korea, splitsing Noord- en Zuid-Korea
Situering
Noord-Korea ligt in het oosten van Azië, tussen China en Japan. Het is een schiereiland aan het
noord-oosten van China. (zie rode cirkel) De totale afstand tot België (zie groene cirkel) bedraagt
een kleine 9000 kilometer. Officiële landstaal van Noord- en Zuid-Korea is het Koreaans. Met een
totaal inwonersaantal van 24 miljoen is het qua bevolking iets meer dan 2x groter dan België.
Splitsing
Korea was sinds 1910 bezet door Japan. Hier kwam een einde aan met de atoombommen op
Hiroshima en Nagasaki en de overgave van Japan. Het zuidelijke deel van Korea werd bezet door
de Verenigde Staten, het noordelijke door de Sovjet-Unie. Onder invloed van de Sovjetmachthebbers kwam in 1946 in Noord-Korea de Koreaanse Arbeiderspartij aan de macht, onder
leiding van Kim Tubong en, de ons wel bekende, Kim Il-sung. In 1948 werd in Pyongyang de
Eindwerk
3
Democratische Volksrepubliek Korea uitgeroepen waardoor Noord-Korea als zelfstandige staat een
feit was.
3. Socialistisch Noord-Korea en economie
Nadat het bewind in Korea was verdeeld, kwamen er in Noord-Korea een paar fundamentele
veranderingen. Omdat Noord-Korea bestuurd werd door de communistische Sovjet-Unie werden er
onvermijdelijke hervormingen doorgevoerd. Hierbij werden alle niet-communistische invloeden
uitgeschakeld, op zowel politiek, economisch en persoonlijk
vlak. Onder het Kim-bewind werd de Juche ingevoerd
(letterlijk: ‘zelfvoorzienendheid’). Hieronder verstond men
oorspronkelijk dat ‘de proletarische1 revolutie er voor het volk
is en de massa geleid moet worden door een Grote Leider’. In
de jaren ’70 werd de Juche uitgebouwd tot de Juche-idee ‘de
Grote Leider is als een vaderfiguur voor het volk’. De NoordKoreaanse economie is dus gebaseerd op zelfvoorziening, en er
is dus een minimum aan buitenlandse handel volgens de Juche.
In de jaren ’90 heerste er een groot voedseltekort, dat over 1
decennium ruwweg geschat 1 à 2 miljoen levens kostte. Dit
kwam mede doordat de subsidies die Noord-Korea kreeg van
Rusland en China beperkt werden, maar ook het strikte
overheidsbeleid inzake landbouw. Ook is slechts 17% van de
totale oppervlakte geschikt voor landbouw. Hongersnood is nog
steeds een probleem in Noord-Korea; recente aardbevingen en
overstromingen zorgden ervoor dat een groot deel van de oogst De Juche-toren; een monument ter ere
van de 70e verjaardag van Kim Il-sung
vernietigd werd. De situatie is nog zeer onstabiel, en NoordKorea dreigt een nieuwe periode van extreme verhongering als
die van 1994-1998. Veel mensen ontvluchten het land, of ze proberen dit, want de grens tussen
Noord-Korea en China wordt streng bewaakt en niemand wordt doorgelaten. De meeste
vluchtelingen die in China terechtkomen worden teruggestuurd naar het schiereiland. Vorig jaar nog
getuigde een man die toch kon ontsnappen naar China
dat sommige mensen meststof aten in plaats van de
oogst, omdat deze volledig verwoest was door de
overstromingen.
Als we al deze feiten in acht nemen, kunnen we het
Recente beelden tonen aan dat de hongersnood in Noord-Korea
nog meer toeneemt sinds de dood van voormalig leider Kim JongIl
1
van de arbeidersklasse
Eindwerk
4
‘ideale’ Juche-idee, dat er voor het volk zou moeten zijn, en het idee een socialistisch Noord-Korea
te hebben wel met een korrel zout nemen.
4. De Koreaanse Oorlog
Aanloop
Zoals eerder vermeld was Korea na WO II gesplitst in 2 delen na de bezetting door Japan. Het
noorden stond onder leiding van de Sovjet-unie, en het zuiden onder de Verenigde Staten.
Oorspronkelijk was men overeengekomen de twee landen terug te herenigen tot Korea, maar dit
ging niet door. Na de bezetting van de twee mogendheden werd Noord-Korea communistisch
terwijl Zuid-Korea een meer democratisch bestuur had. Noord-Korea werd nog steeds gesteund
door de Sovjet-unie, Zuid-Korea echter werd door de VS aan zijn lot overgelaten. Hierop besloot
Kim Il-sung om Zuid-Korea binnen te vallen.
Verloop
De aanval van Noord-Korea viel op 25 juni 1950. De VN
Veiligheidsraad besloot hierop steun te bieden aan Zuid-Korea. Er
werd onder andere België, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, en
vele andere, militaire steun gezonden.
Het verliep echter niet al te best voor Zuid-Korea: in enkele dagen had
Noord-Korea de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoel bezet en na nog
geen drie maanden reeds 90% van het Zuid-Koreaanse grondgebied
veroverd. De legers waren teruggedrongen tot een klein gebied rond
Busan, in het zuiden van het schiereiland (zie foto).
Overzicht van betrokken landen in de oorlog
Hoe dan ook, na een moeizaam manoeuvre slaagde de westerse
coalitie erin Seoel te heroveren, maar door tussenkomst van China
viel de stad al snel terug in communistische handen. In de periode die volgde wisselden successen
en tegenslagen zich af, doch telkens zonder veel resultaat voor beide
partijen.
De onderhandelingen voor een vredesakkoord verliepen zeer
moeizaam. Pas na de dood van Sovjetleider Stalin in 1953 slaagde
men erin een staakt-het-vuren af te kondigen. Een officieel
vredesakkoord is er tot op de dag van vandaag nog altijd niet. Dit
leidt nog altijd af en toe tot conflicten nabij de gedemilitariseerde
zone, een soort IJzeren Gordijn dat de twee landen van elkaar
scheidt. Beide legers staan tot heden oog in oog met elkaar.
Ligging Busan
Eindwerk
5
Het dodental is bloedig hoog. Het totaal aantal gesneuvelde
militairen wordt ruwweg geschat op zo’n 4 miljoen. Daar komt de
helft van dat aantal bij aan Koreaanse burgerslachtoffers.5. Mensenrechten
Noord-Korea heeft een bijzonder slechte naam op het gebied van mensenrechten. Tegenstanders
van het regime worden vervolgd en naar concentratiekampen verbannen. Ook komt het voor dat als
één persoon uit een familie naar een concentratiekamp gestuurd wordt, zijn hele familie ook wordt
geïnterneerd.
Een mooi voorbeeld daarvan is het
concentratiekamp Yodok. Hier worden
politieke tegenstanders opgesloten.
Volgens het Ministerie van
Buitenlandse Zaken van de VS zitten
er
op dit moment zo'n 150.000 tot
200.000 politieke tegenstanders in dit
kamp opgesloten. Gedurende de jaren
negentig zaten er naar schattingen zo'n
30.000 gevangenen in zone voor gevangenen die tot levenslang verblijf in een werkkamp waren
veroordeeld.
De foto (rechts) werd getrokken vanuit de verte, en doet denken aan concentratiekampen uit de
Tweede Wereldoorlog.
De situatie verschilt per kamp. De straffen variëren
van dwangarbeid waarbij het verboden is te spreken
of te lachen, de hele dag stilzitten zonder te
bewegen tot ernstige mishandeling en marteling. Er
zijn getuigenverslagen waarin gemeld werd dat er
(chemische) wapens worden getest op gevangenen,
waaronder gezinnen met kinderen. Schattingen van
het aantal mensen dat in concentratiekampen
opgesloten zit variëren van 150.000 tot 200.000 (dat
is 1% van de bevolking).
Mensen worden mishandeld, en opgesloten in
mensonterende omstandigheden.
Eindwerk
6
De Noord-Koreaanse overheid ontkent het
bestaan van de kampen, hoewel het reeds
lang bekend is dat ze er zijn. Eender wie kan
ze zelfs vanuit de lucht (via Google Earth, Bing
Maps, noem maar op) eenvoudig onderscheiden op
een satellietfoto.
Een satellietfoto toont duidelijk aan dat er een concentratiekamp
ligt, hier in Hwasong.
In Noord-Korea zijn er dus talloze concentratiekampen. Iets wat wij direct zouden linken aan de
Tweede Wereldoorlog, is daar vandaag de dag nog ‘doodnormaal’...
Er heerst grote voedselschaarste, grondrechten als
godsdienstvrijheid en vrije meningsuiting ontbreken en elke
(vermeende) blijk van gebrek aan loyaliteit aan de leiders van het
land kan leiden tot bestempeling als een dissident2, met ernstige
gevolgen van dien. Burgers mogen niet vrij rondreizen in het land.
Ook buitenlanders mogen niet vrij rondreizen; toeristen zijn
verplicht de gehele reis twee officiële gidsen bij zich te hebben. Je
kan dus niet zomaar beslissen dat je voor een paar weken naar
Noord-Korea op vakantie gaat om te doen wat je wil, zoals je zou
doen in ieder ander land.6. Nucleaire crisis
Hoewel in de jaren '90 de relatie met de Verenigde Staten onder het bewind van Clinton beter werd,
bereikte deze onder de regering Bush Junior een nieuw dieptepunt. President George W. Bush
beschuldigde Noord-Korea van het steunen van terrorisme en wees op het gevaar dat Noord-Korea
kernwapens kan ontwikkelen. In dit kader noemde Bush Noord-Korea als één van de landen van de
'as van het kwaad’.
2
dissident: individuen of groeperingen die zich verzetten tegen de overheersende opvattingen
Eindwerk
7
In de laatste weken van 2002 raakte Noord-Korea opnieuw internationaal in het nieuws. De VS
stopten de levering van grondstoffen nodig voor het opwekken van energie. Het is bekend dat
Noord-Korea kampt met energietekorten. Hierop reageerde Noord-Korea door de VN-inspecteurs
het land uit te zetten en een gesloten kerncentrale (Yongbyon) opnieuw op te starten.
Een bekende foto, Kim Jong-Il spreekt zijn volk toe
Bush bleef Noord-Korea
bestempelen als één van de
landen die deel uitmaken van de 'de as van het kwaad'. Echter
benadrukte hij dat ‘Amerika naar een vreedzame oplossing voor de
kwestie zoekt’. Enkele jaren daarvoor noemde hij de mogelijkheid van
een gewapend conflict 'reëel'. In 2004
Voormalig VS-president George W. Bush
verklaarde het land inderdaad over
kernwapens te beschikken. Kort
daarna liep het land weg van het
zeslandenoverleg (dat onderhandelingen over de nucleaire situatie ten doel heeft en waarin behalve
Noord-Korea de Verenigde Staten, China, Rusland, Zuid-Korea en Japan deelnemen).
In augustus 2005 ging er weer een ronde van het zeslandenoverleg van start. Weer kwamen de
partijen niet nader tot elkaar. Noord-Korea houdt zich op grond van het NPT-verdrag, waar het
sinds december 2003 niet bij aangesloten is, het recht voor om voor civiele doeleinden uranium te
verrijken. De Verenigde Staten en Japan willen dat Noord-Korea onmiddellijk met alle nucleaire
activiteiten stopt. Noord-Korea en China zijn van mening dat Noord-Korea het recht heeft op een
civiel nucleair programma. Wat betreft de nucleaire activiteiten van Noord-Korea is er nog steeds
een kloof tussen Noord-Korea en China aan de ene kant en Zuid-Korea, Japan en de Verenigde
Staten aan de andere kant. In ieder geval werden de besprekingen, die eind augustus 2005 waren
afgebroken, weer hervat in de week van 12 september.
Eindwerk
8
De lancering van een Taepodong-2 raket (zie foto). Amerikanen hebben nog steeds schrik om
aangevallen te worden door Noord-Korea.
In juni 2006 begon Noord-Korea
met het testen van Taepodong-2
raketten, die theoretisch de
Verenigde Staten kunnen bereiken.
Op 4 oktober verklaarde
ambassadeur van de Verenigde
Staten bij de Verenigde Naties dat
de Verenigde Staten niet zouden
toestaan dat Noord-Korea
kernwapens heeft. Op 6 oktober
2006 ging de Veiligheidsraad
akkoord met een ontwerpresolutie
aan waarin ze Noord-Korea waarschuwde geen kernproef te nemen. Het bereikte akkoord moest op
dit moment nog ter goedkeuring naar de regeringen van de leden worden gestuurd. Concrete
sancties werden in deze resolutie niet genoemd. In oktober 2006 voerde Noord-Korea toch een
kernproef uit. Op 17 oktober was het volgende in het nieuws: De Verenigde Staten hebben nieuwe
aanwijzingen dat Noord-Korea een tweede ondergrondse kernproef voorbereidt. Spionagesatellieten
hebben volgens Amerikaanse nieuwszenders ‘verdachte voertuigbewegingen’ vastgelegd bij de plek
waar Noord-Korea zijn eerste nucleaire explosie uitvoerde.
Pas op 13 februari 2007 kwam Noord-Korea tot een akkoord waarin het beloofde in twee stappen
zijn nucleaire faciliteiten te ontmantelen. In ruil daarvoor zal het land een hoeveelheid aardolie
krijgen en zullen de Verenigde Staten aanstalten gaan maken om Noord-Korea niet meer aan te
merken als terroristisch land (hoewel dit de stelling van Bush was en een stel andere republikeinen).
Ook zullen er besprekingen op gang komen om de diplomatieke banden tussen beide landen te
herstellen en het handelsembargo dat de VS indertijd tegen Noord-Korea instelde op te heffen.
Vanaf 26 maart 2010 ontstonden er nieuwe spanningen tussen Noord en Zuid. Een NoordKoreaanse torpedo bracht een Zuid-Koreaans oorlogsschip tot zinken, waarna Noord-Korea dreigde
met een kernoorlog bij eventuele sancties. Zuid-Korea heeft de Veiligheidsraad gevraagd NoordKorea te straffen.
Eindwerk
9
Op 7 juni 2010 ontsloeg Noord-Korea
premier Kim Jong-il. Een dag later
verslechterde de toch al bekoelde relatie
met buurland China nadat een grenswacht
in Dandong drie Chinezen neerschoot
omdat hij dacht dat ze illegaal de grens
Het aangevallen Zuid-Koreaanse schip, de Cheonan
wilden oversteken.
Op 24 juli 2010 dreigde Kim Jong-il naar aanleiding van een gezamenlijke legeroefening op 25 juli
van de Verenigde Staten en Zuid-Korea een kernbom te droppen als deze door zou gaan. Deze
legeroefening was een directe reactie op het laten zinken van de Cheonan in maart vorig jaar.
Tijdens deze torpedo-aanval kwamen 46 Zuid-Koreaanse opvarenden om het leven. De
legeroefening is echter niet afgeblazen en heeft zoals gepland plaatsgevonden. Aan de oefening, die
vier dagen duurde, deden twintig schepen, tweehonderd vliegtuigen en achtduizend soldaten mee.
Onder druk van China, dat een bondgenoot van Noord-Korea is, zijn de oefeningen verplaatst van
de Gele Zee naar de Japanse Zee.
7. Op 23 november 2010 viel NoordKorea het Zuid-Koreaanse eiland
Yeonpyeong aan, dit eiland ligt pal
op de grens tussen Noord- en ZuidKorea. Er werden rond de 200
granaten afgeschoten. Hierbij
werden aan de kant van Zuid-Korea
twee militairen en twee burgers
gedood.Kim-familie (korte toelichting)
De Zuid-Koreaanse oefeningen in kwestie
Al van toen Noord-Korea bestond had het volk een grote
voorliefde voor Kim Il-sung. Die liefde voor hun leiders is tot
op de dag van vandaag een onvoorstelbaar idee bij ons. We kunnen ons niet voorstellen dat we ons
zo dicht aangetrokken tot een leider voelen dat als hij sterft het hele land in rouw is voor een lange
Eindwerk
10
periode. De Noord-Koreaanse gezaghebber wordt behandeld als de verpersoonlijking van een god
op aarde.
Volgens mij is dit puur toneel. Door het schrikbewind dat gevoerd wordt in Noord-Korea durven de
mensen gewoonweg niet anders dan hun leiders en de autoriteiten ‘lief te hebben’. Het is niet meer
dan een spel van overleven, als je een andere mening hebt dan wordt je opgesloten in een
concentratiekamp, gemarteld en soms vermoord.
8. Noord-Koreaanse burgers durven simpelweg niet om het gezag
tegen te spreken, een
andere religie te hebben,
een mening te
hebben.Besluit
Noord-Korea is een zeer gesloten land.
De mensen leven er soms onder
erbarmelijke omstandigheden, zonder dat er iets aan
Stamboom van de Kim-familie
gedaan wordt. Het is pijnlijk, met de vooruitgang en
technologie van dezer dage kan men zich moeilijk
inbeelden hoe het mogelijk is dat zo’n, toch wel vreemde, samenleving bestaat. Naar buiten toe
wordt er zeer weinig vrijgegeven, dus moeten we ons vooral
proberen baseren op bronnen
Kim Il-sung, de ‘Grote Leider’. Zelfs na zijn
van binnen uit. Hoewel dit niet
dood bekleed hij een functie (als officieel
altijd kan, door onder andere het
ambt!); ‘Eeuwige Leider van de Democratische Republiek’.
gebrek aan een vrije
meningsuiting, is er af en toe
iemand die het lef heeft om op
te staan tegen het gezag en al
helemaal tegen beter weten in.
Hiervoor moeten we natuurlijk
dankbaar zijn.
10. De enige manier
waarop de situatie in Noord-Korea kan
verbeteren is dat we proberen
onderhandelen met het land, maar ook
moet er (volgens mij dan) een volledige staatshervorming
Eindwerk
11
teweeg gebracht worden. Het is nodig dat de macht in handen
komt van een democratisch gestemd parlement, en dat er
nieuwe wetten komen inzake mensenrechten. Pas dan kunnen
we praten over nieuwe resoluties van de VN Veiligheidsraad,
het Internationaal Atoomagentschap en dergelijke. NoordKorea moet voedselhulp toelaten binnen hun grenzen, en tonen
dat ze bereid zijn voor verandering. Maar die verandering kan
er simpelweg niet komen als de Kim-familie, of gelijk welke
andere dictatuur aan de macht blijft. Eens we een nieuw
regime hebben, kan de situatie er pas zienderogen op
vooruitgaan, voor de bevolking van Noord-Korea en de rest
van de wereld, en kunnen we spreken van een geheel nieuw
Noord-Korea en misschien wel van een herenigd
Korea.Motivatie en verband N.-C. Zedenleer
Motivatie
Noord-Korea is een ongelooflijk fascinerend land. De Koreaanse oorlog, het begin van het
socialisme, de grote voorliefde voor de leider; allemaal interessante zaken waar naar mijn gevoel
het laatste nog niet over gezegd is. De recente dood van ‘de Grote Leider’. Hoe komt het dat NoordKorea zo geïsoleerd is? De diepere redenen achter de schisma’s tussen Noord- en Zuid-Korea. Is
Noord-Korea een gevaar voor de rest van de wereld? Allemaal vragen waar de meesten onder ons,
mezelf incluus, geen antwoorden op weten, simpelweg omdat de antwoorden niet te vinden zijn. Er
valt nog zoveel te vertellen over dit land en zijn tegenstellingen met de rest van de wereld. Ik ben
per toeval op het onderwerp gekomen. Ik wist niet direct een thema, dus heb ik een ‘random’ artikel
op Wikipedia geopend, een paar keer doorgeklikt en zo op Noord-Korea gestoten. Ik dacht, waarom
niet?
Verband lessen N.-C. Zedenleer
Noord-Korea heeft zowel in het verleden als nu wel al mensenrechten geschonden. Afwezigheid
van het recht op vrije meningsuiting, onderdrukking van minderheidsgroepen, doofpotpolitiek,...
Ook oorlog en een nucleaire crisis maken van NK een geschikt onderwerp om over te discussiëren
en dieper op in te gaan in de les. Tegenstanders van het regime worden vervolgd en naar
concentratiekampen verbannen, hoewel dit ten stelligste ontkent wordt. De aanwezigheid van een
dictatuur en de mysterieuze liefde rond de Kim-familie is merkwaardig, en zeker om over te praten
in de les. Ook de onderdrukking en zovele andere elementen besproken in dit eindwerk maken van
NK een uiterst geschikt onderwerp.
Eindwerk
12
11. Boek
‘Zij die de hemel niet mogen zien’, Soon Ok Lee
Inhoud
SOON OK LEE
BESCHRIJFT HAAR SCHOKKENDE
ERVARINGEN IN EEN NOORD-KOREAANSE
STRAFGEVANGENIS, NADAT ZIJ IN ONGENADE GEVALLEN
IS BIJ HAAR SUPERIEUREN VAN DE COMMUNISTISCHE
PARTIJ. DE TERREUR EN WILLEKEUR VAN DE
KAMPBEWAKERS WORDEN INGEHOUDEN BESCHREVEN,
MAAR TARTEN ELK INLEVINGSVERMOGEN. DE TITEL VAN
HET BOEK SLAAT OP DE CIRCA 140 CHRISTENEN DIE EEN
APARTE GROEP ONDER DE ZESDUIZEND GEVANGENEN
VORMEN EN EEN NOG ONMENSELIJKER REGIME MOETEN
ONDERGAAN. ZO ZIJN ZIJ VERPLICHT ALTIJD MET HET
HOOFD NAAR DE GROND TE LOPEN. ZIJ MAKEN EEN
BLIJVEND GROTE INDRUK OP DE SCHRIJFSTER OMDAT ZE
IN DEZE HELSE OMGEVING NIET ALLEEN OP ZELF
OVERLEVEN GERICHT ZIJN, MAAR OOK NAASTENLIEFDE
BLIJVEN TONEN EN ONDER ALLE PRESSIE TOCH HUN
GELOOF NIET AFZWEREN. NA EEN WONDERLIJKE
VRIJLATING IN 1992 OP LAST VAN KIM IL SUNG, DE
GROTE LEIDER, WEET DE SCHRIJFSTER MET HAAR ZOON
VIA CHINA NAAR ZUID-KOREA TE VLUCHTEN. ZIJ
WORDEN CHRISTENEN, WONEN NU IN DE VS EN ZIEN HET
ALS HUN OPDRACHT IN DE VRIJE WERELD TE GETUIGEN
TEGEN HET REGIME DAT NOORD-KOREA IN EEN IJZEREN
GREEP HOUDT EN ZICH AAN MENSENRECHTEN NIETS
GELEGEN LAAT LIGGEN. EEN VAN DE WEINIGE
OOGGETUIGENVERSLAGEN VAN DE HUMANITAIRE
SITUATIE IN NOORD-KOREA IN EEN TIJD DAT DIT
GESLOTEN LAND VOORTDUREND IN HET NIEUWS
IS.BRONVERMELDING
- Wikipedia (Noord-Korea, Kim Il-sung, Koreaanse Oorlog, Juche(-toren), Zuid-Korea,
Internationaal Atoomagentschap, Kim Jong-il, Geschiedenis van NK, Politiek in NK)
- Scholieren.com (werken over Noord-Korea, ter controle)
- CNN (laatste nieuws over Noord-Korea)
Eindwerk
13
- Google Maps (satellietbeelden)
- The Guardian (nieuwsartikelen)
- Boek ‘Zij die de hemel niet mogen zien’
- YouTube (informatie over Noord-Korea in beeld gebracht)
- www.korea-dpr.com (officiële website van Noord-Korea)
Met dank aan Inge Daems (afgestudeerd in geschiedenis).
Eindwerk
14