Salutogenese - WordPress.com

Salutogenese: een theorie
over betrokkenheid en
zingeving (Engagement)
Gebaseerd op:
Antonovsky, A. (1987). Unraveling the Mystery of Health: How People
Manage Stress and Stay Well, San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Stressoren
Stressoren die het gezondheidsevenwicht verstoren.
Salutogenese:
studie van bronnen van gezondheid, welzijn en zelfvertrouwen
Sense of Coherence
Begrijpbaarheid
Beheersbaarheid
Betekenisvol zijn
GRR: Bronnen en Krachten
Het gevoel om in staat te zijn en gemotiveerd om met je gezondheid
bezig te zijn: je bent niet per de een slachtoffer
Cognitieve component : heb je grip op je gezondheid? Hoe kom je aan
je kennis van wat je moet weten? Op wie kan je rekenen voor advies
en begeleiding?
Instrumentele component: hoe ga je om met je gezondheid en met
zorg ? Hoe ontwikkel je nieuwe antwoorden op
gezondheidsuitdagingen?
Motivationele component: is je gezondheid het waard om zich voor in
te zetten of is het iets buiten je om? Hoe kijk je er tegen aan? Hoe
blijf je gemotiveerd om door te gaan?
Welke steun , talenten, krachten kan je aanspreken om
gezondheidsproblemen aan te kunnen?
Salutogenese en
Betrokkenheid+Zingeving

Salutogenese, een paraplubegrip met een theorie over
veerkracht, efficacy, gezondheidsvermogen en
empowerment.

"Het gaat om bewustwording en sociale processen
bedoeld om individuen en groepen te helpen om hun
veranderende gezondheidstoestand beter te begrijpen
en te managen."
Vrij naar MacAdam et al, 2004. Rural Australia capacity report.
Salutogenese: een ecologische theorie
Onderzoek elk veld om
te zien hoe het je
vermogen beïnvloedt
om betrokken te
zijn/blijven bij en zelf
de regie te houden
over je eigen
gezondheid en die van
anderen.
Gezondheidsbeleid
Sociaal beleid
Zorgsysteem
Institutionele
ondersteuning
Informele
steun
Familie
De persoon
als patient
Op welk level/nivo
richt je je?
Hoe beïnvloedt dit
nivo
gezondheidspatro
nen?
Salutogenese: het
proces
Er van uitgaande dat er altijd Stressoren (toxinen, pathogenen, geweld, verlies, stigma, sociale problemen)
in het leven zullen optreden, zullen vooral die personen die beschikken over Bronnen en Krachten
(geld, sociale ondersteuning, opleiding, etc) en ervaring in het gebruik hiervan om stress(oren) mee te lijf
te gaan een gevoel van samenhang (Sense of Coherence) krijgen of vertrouwen hebben dat ze
gezond kunnen blijven en de stressoren het hoofd te kunnen bieden (veerkracht).
Stressoren zelf veroorzaken niet altijd ziekte, maar het onvermogen om het te begrijpen, vat te krijgen en te
beheersen alsmede om gemotiveerd te blijven om deze stressoren te overwinnen kan wel de impact van
stress op gezondheid vergroten. Dit is het uitgangspunt voor een benadering die je in staat stelt multiple
stressoren te onderzoeken die onder een label samengevat kunnen worden.
Bronnen en Krachten (in het Engels: GRR=Generalised Resistance Resources) zorgen er voor dat je
stress het hoofd kan bieden en je je op je veerkracht kunt verlaten. Wat zijn de kenmerken van je leven
die het mogelijk maken om de stressoren aan te kunnen?
De ervaring van Samenhang ( Sense of Coherence): de kenmerken van personen, groepen en
samenlevingen die bijdragen aan het vermogen om welzijn te ervaren en vertrouwen te hebben in het
leven. Er zijn drie soorten hierin te onderscheiden: het vermogen om te begrijpen wat er met je
gebeurt, het vermogen om gezondheid en ziekte te beheersen en de motivatie om uitdagingen en
opgaven te handlen.
Stressoren in onze Salutogenese



Stressoren maken deel uit van het leven en kunnen
leiden tot onwelbevinden en ziekte
We ‘creëren' onze stressoren – we maken ze ons eigen
als we interacteren met die in onze omgeving.
Het gaat om biologische, fysieke, sociale en
economische factoren:




Toxische stoffen, pathogenen, genetische kwetsbaarheid,
Economische of financiele tegenslag,
Stigma, discriminatie, beperkte toegang tot
maatschappelijke faciliteiten, isolatie
Verlieservaringen, misbruikrelaties, etc.
Bronnen en Krachten (GRR)
om je te weer te stellen tegen stress
Gebruik kunnen maken van GRR's op jonge leeftijd zorgt er
voor dat je al vroeg een gevoel van samenhang ( sense of
coherence) ontwikkelt en dat je je goed voel.

GRRs zijn gerelateerd aan Sociale Determinanten van
Gezondheid.

Voorbeelden van GRRs.




Cultureel kapitaal, geld, opleiding, netwerkcontacten
Sociale support, nauwe relaties,
Sterke overtuigingen, een geloof
Sociaal geaccepteerde coping strategieën
Een Gevoel (ervaring) van Samenhang
(coherentie)
= in het Engels: Sense of Coherence, afgekort SOC

'Sense of Coherence ' is een algehele globale orientatie, het
wezenskenmerk van een duurzaam en dynamisch vertrouwen dat
je je zoektocht en streven naar gezondheid begrijpt, kan sturen en
dat ze betekenis heeft (begrijpbaarheid, beheersbaarheid en
betekenisvol-zijn).


Een sterk gevoel van coherentie (soc) stelt je in staat om
flexibel en creatief te reageren op uitdagingen en bedreigingen.
Een zwak ontwikkeld soc is gelinkt aan emotionele reacties
(vermijding, depressie) en rigide doping strategieën .

Als iemand gelooft dat er geen reden is om vol te houden, de
opgaven van het leven aan te gaan en moeilijkheden te
overwinnen, dan zal die persoon niet gemotiveerd zijn om wat hem
overkomt te begrijpen en te beheersen en te sturen.
Begrijpbaarheid: SOC
De Cognitieve component

De idee dat het leven en gebeurtenissen in de basis voorspelbaar
zijn– aanvoelen als samenhangend en dat je voorbereid bent op
wat er zou kunnen gebeuren in onbekende situaties.

Mensen die hun lichaam begrijpen, in goed contact staan met hun
omgeving en daarmee sociale relaties onderhouden zullen meer
kans hebben gezond te blijven.

Zegswijzen en metaforen: bijv. 'geen oog hebben voor, situaties
kunnen hanteren' verwijzen naar hoe je de dingen wel/niet leert als
je er mee te maken krijgt.

Begrijp je de meeste dingen wel of heb je geen open oog voor wat
je overkomt? Heb je situaties in de hand? Hoe leer je wat je moet
weten om verder te kunnen met je leven? Ken je mensen op wie je
kan rekenen om jouw van advies te dienen?
Vragen horend bij Begrijpbaarheid
ontleend aan verkorte SOCvragenlijst

Zijn je gedachten en gevoelens erg verward?

Heb je gevoelens die je liever niet zou hebben

Als er iets gebeurt, heb je dan vaak het gevoel dat je het
belang van de dingen overschat of juist onderschat ? Of
zie je de zaken in hun juiste proporties?

Heb je vaak het gevoel in onbekende situaties beland te
zijn en niet te weten wat te moeten doen?

Is het in het verleden voorgekomen dat u verrast was
door het gedrag van mensen die u dacht goed te
kennen?
Beheersbaarheid: SOC
Instrumentele component

Mensen die weten dat er bronnen zijn en talenten waarover zij
kunnen beschikken en die ze mogen zoeken, benutten en
aanspreken, hebben meer kans gezond te blijven.

Mensen die geloven dat zij in staat zijn hun eigen plan te trekken
om dat wat hen overkomt te begrijpen en invloed op uit te oefenen,
hebben meer kans om gezond te blijven (Locus of control).

Zegswijzen en metaforen: Hoe ga je om met uitdagingen en
problemen? Wie ken je om je te adviseren als je nieuwe manieren
moet proberen om een situatie het hoofd te bieden?

Heb je er vertrouwen in dat je in staat bent om te doen wat
gedaan moet worden? Hoe ga je met problemen om? Heb je het
idee dat je de meeste dingen aankan alleen of met hulp (van
familie, godsdienst, hulpverleners of van een goede vriend) ?
Vragen horend bij
Beheersbaarheid ontleend aan
verkorte SOC

Heb je het gevoel unfair behandeld te worden?

Veel mensen, zelfs zij met een sterk karakter, voelen
zich soms ' losers': hoe vaak heb jij je zo gevoeld in
het verleden?

Hoe vaak heb je van je gevoelens het idee dat je ze
niet onder controle hebt?

Is het je overkomen dat mensen waarop je rekende
je teleurstelden?
Betekenisvol-zijn: SOC
De motivationele component

Mensen die geloven dat het de moeite waard is om voor jezelf te zorgen
hebben meer kans om gezond te zijn.

Mensen die gemotiveerd zijn om te handelen in het belang van hun
gezondheid zullen ook meer kans hebben gezond te blijven.

Motivatie en betekenis vormen de sleutel tot gezondheidsbevorderend (
Salutogenese) gedrag.

Zegswijzen en metaforen. Heb je zorg om wat er gebeurt om je heen,
welke zin het heeft, welke lessen we er uit kunnen leren? Of is er sprake
van een zinloze sleur?

Is je leven waard om geleefd te worden? De inspanningen die je getroost
om problemen te hanteren, staan die in verhouding tot de doelen die je
jezelf in het leven stelt? Kan je vatten hoe het leven is? Hoe lijf jij
gemotiveerd ?
Vragen horend bij Betekenisvol-zijn
ontleend aan de verkorte SOC

Zijn de dingen die je elke dag doet een bron van
vreugde en voldoening of zijn ze een bron van pijn
en verveling?

Heb je tot op heden het gevoel gehad dat je leven
duidelijke doelen of zin had?

Heb je het gevoel gehad dat dingen om je heen je
niet echt interesseerden?

Hoe vaak heb je het gevoel dat de dingen die je in
het dagelijks leven doet er weinig toe doen?
Onderzoek met SOC

Hoe herstellen mensen met complexe en chronische
ziekten, zoals dubbeldiagnoses ?

Toegenomen levensverwachting (statistische studies)

Voorspellen van herstelkansen bij ziekten met
potentieel risico op progressieve verslechtering indien
geen leefstijlverandering plaatsvindt (kanker, hart-en
vaatziekte, neurologische aandoeningen, COPD)

Discourse analyse van herstel trajecten

Zelfmanagement programma's