raad voor cultuur t.lce....317

raad voor cultuur
1ti.schlm..I,....cklaans
raad voor cultuur
raad voor cultuur
2°®th""'
=43Haag
2506 AE Den
t.lce....31<o>7-312eese
fax +31(o)70 36147 27
e-mail cultuur@cultuur.nl
www.cultuur.nl
De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
de heer drs. H. Zijlstra
p/a Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Postbus 1600
3800 BP AMERSFOORT
datum: 29 november 2010
uw kenmerk: MS-2009-633
uw brief van: 2 september 2009
ons kenmerk: bema-2009.05469/2
onderwerp: Aanwijzing terrein met resten Romeins heiligdom, tempels, kerken en
begraafplaats
Grote Kerk, Elst (gemeente Overbetuwe)
Zeer geachte heer Zijlstra,
Bij bovenvermeld adviesverzoek verzocht uw ambtsvoorganger de Raad voor Cultuur te
adviseren over de aanwijzing van een terrein met daarin de resten van een Romeins
heiligdom, tempels, kerken en een begraafplaats als archeologisch rijksmonument. Onder
verwijzing van artikel 3:7, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht heeft de Raad dit
advies gebaseerd op de bij uw adviesverzoek verstrekte gegevens en aanvullende informatie
van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed van 22 februari en 15 november 2010. Na
afweging van deze gegevens heeft de Raad het volgende geconcludeerd.
In 1947 werd archeologisch onderzoek gedaan in de door oorlogshandelingen verwoeste Grote
Kerk van Elst. Bij de opgraving werden de resten van twee Romeinse tempels gevonden. Van
de oudste resten wordt aangenomen dat die van een inheems-Romeins heiligdom zijn, dat rond
50 na Chr. gebouwd is. Het tweede heiligdom, een Gallo-Romeinse tempel werd rond 100 na
Chr. gebouwd. De cella van beide tempels zijn onder de kerk bewaard gebleven. De jongste
tempel is vermoedelijk een heiligdom van de Bataven geweest.
De later gebouwde kerk op deze plek, de Grote Kerk, kent een lange bouwgeschiedenis en
behoort tot de oudste kerken van Nederland. Van de verschillende voorgangers dateert de
oudste uit de achtste eeuw. Voor de bouw hiervan is gebruik gemaakt van het bouwmateriaal
dat afkomstig is van de gedeeltelijk gesloopte ruïne van de Romeinse tempel. De resten van de
verschillende voorgangers onder de huidige kerk zijn toegankelijk gemaakt voor bezoekers.
raad voor cultuur
raad voor cultuur
raad voor cultuur
paginas
bema-2009.05469/2
Het terrein met resten Romeins heiligdom, tempels, kerken en begraafplaats staat op de
Beschermingsagenda archeologie 2007-2008. In zijn brief van 5 maart 2008 aan de Raad voor
Cultuur gaf de minister aan het voornemen te hebben om de 23 archeologische terreinen op
deze lijst aan te wijzen als rijksmonument. De Raad is over dit aanwijzingsprogramma om
advies gevraagd. Bij brief van 24 juni 2008 (kenmerk: bcma-2008.04785/2) heeft hij hierover
positief geadviseerd.
De Raad is van mening dat het hier een belangrijke heilige plaats betreft. Op de plaats van
een ruïne van een Romeinse tempel is een christelijke kerk gebouwd. Het Romeinse
tempelcomplex had echter ook al een voorganger. De plaats heeft niet alleen religieuze
waarde, maar ook een belangrijke symbolische: de oude religie werd overwonnen en moest
plaatsmaken voor een nieuwe.
De Raad acht het archeologische monument met het toponiem Grote Kerk van nationale
betekenis en stemt daarom in met het voornemen dit terrein aan te wijzen als archeologisch
rijksmonument. Hij adviseert daarbij de omschrijving van het gebouwde rijksmonument de
Grote Kerk aan te passen, door daarin de onderdelen die nu tot het archeologisch monument
behoren te laten vervallen.
Hoogachtend,
Els H. Swaeb--Voorzitter
Kees Weeda
Algemepr ecretaris