Algemeen bestuursrecht in hoofdlijnen.indb

INHOUD
Lijst van afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxiii
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxvii
DEEL 1
WEGWIJS IN HET BESTUURSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Hoofdstuk 1
Omschrijving, indeling en bijzonder karakter van het bestuursrecht . . . . . . . . . 3
I.
II.
III.
IV.
Omschrijving van het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
B. Positieve en negatieve omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1. Positieve omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Negatieve omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
C. Formele en materiële omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1. Formele omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Materiële omschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
D. Poging tot synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Indeling van het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
A. Systematiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
B. Materieel en formeel bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Materieel bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Formeel bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Voorbeeld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
C. Bijzonder versus algemeen bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1. Bijzonder bestuursrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2. Algemeen bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3. Wisselwerking tussen algemeen en bijzonder bestuursrecht . . . . 13
D. Plaatsing ten aanzien van de andere rechtstakken . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Door het bestuursrecht beheerste relaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
B. De relatie burger – bestuur – rechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
C. De relatie bestuur – personeel van het bestuur – rechter. . . . . . . . . . . 18
D. De relatie besturen onderling – rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Het bijzonder karakter van het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
A. Principe: eenheid van rechtsorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
v
Inhoud
V.
B. Het bestuursrecht als aanvulling of uitzondering op het
gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Fragmentarisch karakter van het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Prerogatieven van de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Specifieke verplichtingen voor het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Specifieke verplichtingen bij de keuze van een medecontractant
3. Naleven van regels inzake openbaarheid van bestuur(sdocumenten) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Respecteren van vormvoorschriften en andere voorschriften . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Adviezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Openbaar onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Machtiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Motiveringsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Het algemeen belang als rechtvaardiging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Wisselwerking tussen het bestuursrecht en het privaatrecht . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Eenheid van rechtsorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Tweewegenleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Toepassing van privaatrechtelijke technieken op bestuursrechtelijke aangelegenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Toepassing van publiekrechtelijke technieken op privaatrechtelijke verhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tendensen in het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
22
22
23
23
23
24
24
24
24
25
26
26
26
29
29
29
29
30
31
31
Hoofdstuk 2
Bronnen van het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
I.
II.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Bindende bronnen van bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
A. Het wettenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1. Internationale en supranationale wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2. De Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3. Formele wetten (federale wetten, decreten en ordonnanties) . . . . 36
4. Reglementen en verordeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
B. Algemene rechtsbeginselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1. Algemene rechtsbeginselen: inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
a. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
b. Niet contra legem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
c. Oorsprong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
d. Toepassingssfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
vi
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
Inhoud
III.
IV.
3. De algemene beginselen van behoorlijk burgerschap . . . . . . . . . .
C. Pseudowetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Rechtskracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Rechtsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Gewoonterecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gezaghebbende bronnen van bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Geen bindende rechtsbron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belangrijke rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. De draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Geen bindende rechtsbron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belang van de rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bekendmaking van het geschreven recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
47
48
48
51
53
58
60
60
60
61
61
62
62
62
62
DEEL 2
MATERIEEL BESTUURSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Hoofdstuk 1
Het bestuur, zijn structuur en zijn organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
I.
II.
III.
IV.
V.
Terminologische beschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Het bestuur als ‘geheel van de diverse openbare diensten’ . . . . . . . . . . . .
De vele verschijnings- en organisatievormen van het bestuur . . . . . . . . .
Publieke en private (rechts)personen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Rechtspersoonlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Publieke, private en parapublieke private personen . . . . . . . . . . . . . . .
C. Publiekrechtelijke of privaatrechtelijke vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. De organen van de rechtspersoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. De diensten die binnen de rechtspersoon worden verricht . . . . . . . . .
Centralisatie, decentralisatie en bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Centralisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kenmerken: het hiërarchische beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Vormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Zuivere centralisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Deconcentratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Decentralisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
70
72
74
75
75
76
79
80
81
82
82
83
83
84
85
85
86
87
87
87
vii
Inhoud
3. Vormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
a. Territoriale decentralisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
b. Functionele of dienstgewijze decentralisatie . . . . . . . . . . . . . . . 88
c. Aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
D. Het bestuurlijk (= administratief) toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
2. Verplichting tot het instellen van bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . 90
3. Vormen van bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
a. Gewoon en specifiek toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
b. Normale vormen van bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
c. Algemeen toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
d. Bijzonder toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
e. Buitengewone vormen van bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . . . 95
4. Verloop van het algemeen bestuurlijk toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . 95
5. Bestuurlijk toezicht in verhouding met hiërarchisch en
jurisdictioneel toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
E. Schema van centralisatie, decentralisatie en bestuurlijk toezicht . . . 98
VI. Het centrale bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
A. Het federale centrale bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
1. De koning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
a. Bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
b. De verordeningsbevoegdheid van de koning . . . . . . . . . . . . . 100
c. Delegatie van verordeningsbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
2. De federale regering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
3. De ministers en staatssecretarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
b. De ministeriële kabinetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
c. Staatssecretarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
4. De FOD’s en de POD’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
5. Federale openbare instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
6. Wetenschappelijke instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7. Raadgevende organen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
B. Het centrale bestuur van de gewesten en gemeenschappen . . . . . . . 105
1. De regering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2. De ministers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
3. Beter bestuurlijk beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
VII. De gedecentraliseerde besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
A. De territoriaal gedecentraliseerde besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2. De gemeente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
a. Het Gemeentedecreet (en de Nieuwe gemeentewet). . . . . . . . 110
b. De gewesten zijn in principe bevoegd voor de gemeenten . . 113
viii
Persoonlijke kopie van ()
Intersentia
Inhoud
c.
d.
e.
f.
g.
h.
Bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De gemeentelijke basisstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De algemene gemeentelijke diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Binnengemeentelijke territoriale organisatie . . . . . . . . . . . . .
Gemeentelijke intern verzelfstandigde agentschappen . . . . .
De gemeente en de oprichting van of deelname aan
rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. De provincie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Provinciedecreet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. De bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. De provinciale structuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. De functioneel gedecentraliseerde besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Totstandkoming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Openbare instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Overheidsbedrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Publiekrechtelijke verenigingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Publiekrechtelijke beroepscorporaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Besturen met technische zelfstandigheid of gepersonaliseerde
besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Medewerking van private (rechts)personen aan taken van algemeen
belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Private (rechts)personen die als administratieve overheid worden
gekwalificeerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Erkende (rechts)personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Parapublieke privaatrechtelijke rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Instellingen van openbaar nut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Vzw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. De concessie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Het begrip ‘administratieve overheid’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Belang van het begrip administratieve overheid . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Geen wettelijke definitie van het begrip administratieve overheid .
D. Een evolutief begrip? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Een complex begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Invulling door de rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Negatieve criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Positieve criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H. Vragen (en soms antwoorden) bij de criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
113
114
114
114
115
115
116
116
116
116
117
117
117
117
118
119
119
120
121
121
121
122
123
124
124
124
125
125
126
129
130
132
132
133
133
133
135
137
ix
Inhoud
X.
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Uitsluiting van wetgevende en rechterlijke macht . . . . . . . . . . . .
3. Publieke rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Publieke rechtspersonen in publiekrechtelijke vorm . . . . . . .
b. Publiekrechtelijke rechtspersonen in privaatrechtelijke
vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Private rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Wat wordt bedoeld met imperiumbevoegdheid of het stellen
van gezagshandelingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Vrijwillige onderwerping aan administratiefrechtelijke
regelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Bevoegdheid van de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Samenvattend schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
J. Andere gelijkaardige begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
137
138
140
140
142
144
145
146
146
146
147
148
149
Hoofdstuk 2
Bevoegdheden van het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
I.
II.
III.
IV.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De toekenning van bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Attributiebeginsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Toegewezen bevoegdheid van het bestuur en volheid van
bevoegdheid van de wetgevende macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Rechtstreekse toewijzing van bevoegdheid aan bepaalde
ambtenaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Enkele voorbeelden van aan diverse besturen toegekende
bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Federale Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Gemeenschappen en gewesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Provincies en gemeenten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Het is niet altijd eenvoudig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Soorten bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Tweevoudige bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Bevoegdheid om gebruik te maken van privaatrechtelijke
instrumenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Bevoegdheid tot het stellen van eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De uitoefening van bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Respecteren van het wettigheids- of rechtmatigheidsbeginsel . . . . .
B. Respecteren van het specialiteitsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Gebonden versus discretionaire bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
x
Persoonlijke kopie van ()
151
151
151
151
152
152
152
153
153
154
155
155
156
156
157
157
158
158
Intersentia
Inhoud
V.
D. Verbod van machtsoverschrijding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Verbod van machtsafwending . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Delegatie van bevoegdheid en van handtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Delegatie van bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Delegatie van handtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
159
159
160
160
161
Hoofdstuk 3
Handelingen van het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
I.
II.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling (EBR) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Eenzijdig karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Uitgaan van het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Belang van de EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Kenmerken van de EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Eenzijdig van aard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Bindende (dwingende) en verbindende kracht . . . . . . . . . . . . . . .
3. Vermoeden van wettigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Uitvoerbare kracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Voorbeeld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Uitdrukkelijke en stilzwijgende EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Reglementaire en eenzijdige EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belang van het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. EBR die rechten verleent of die geen rechten verleent . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belang van het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. EBR op grond van gebonden of discretionaire bevoegdheid. . . . . . .
H. Gezagshandelingen en andere eenzijdige rechtshandelingen . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belang van het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Declaratieve handeling versus constitutieve rechtshandeling . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Belang van het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
J. De complexe EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K. Een bijzondere vorm van EBR: de bestuurlijke sanctie . . . . . . . . . . .
1. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Een sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
163
164
164
164
164
165
165
167
168
168
169
169
169
170
172
172
172
173
175
175
175
176
184
184
185
185
185
186
186
188
189
189
189
190
xi
Inhoud
c.
d.
e.
f.
III.
IV.
V.
VI.
Reactie op een inbreuk op een rechtsnorm . . . . . . . . . . . . . . .
De sanctie heeft een wettelijke basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De sanctie wordt opgelegd door een bestuursorgaan. . . . . . .
De sanctie neemt de vorm aan van een eenzijdige
bestuurlijke rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Vormen van bestuurlijke sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Situationele sancties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Rechtsontnemende sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Vermogenssancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Geen bestuurlijke vrijheidsstraffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Welke normen worden met bestuurlijke sancties gehandhaafd?
5. Van vaststelling tot sanctie-uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Vaststelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Sanctie-uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Sanctioneringsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. (Procedurele) waarborgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Onderscheid tussen administratieve sancties en strafsancties . .
8. Gemeentelijke administratieve sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. De straffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Wie legt de sanctie op? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Procedure en waarborgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Beroep bij de politierechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Termijnen die het bestuur in acht dient te nemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Normatieve termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Redelijke termijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bekendmaking van bestuurshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uitvoering van de beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Werking in de tijd van bestuurshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Inwerkingtreding van de EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Einde van de gelding van de bestuurshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Automatisch verval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Schorsing of vernietiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Opheffing of intrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Opheffing of wijziging van reglementaire beslissingen . . . . .
c. Opheffing of intrekking van individuele bestuurshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xii
Persoonlijke kopie van ()
190
191
191
192
193
193
193
194
194
194
194
196
196
196
197
197
197
197
203
204
204
205
205
206
206
207
207
208
210
210
211
211
213
213
213
213
213
213
214
214
Intersentia
Inhoud
d. Toepassing van de intrekkingsleer op stedenbouwkundige vergunningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
e. Intrekkingsleer verhindert niet de toepassing van
artikel 159 Gw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
VII. Taal van de beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Hoofdstuk 4
Wetten en beginselen van toepassing op de werking van het bestuur . . . . . . . 221
I.
II.
Het wettigheidsbeginsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Algemene beginselen van behoorlijk bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemene inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ongeschreven, niet gecodificeerde algemene rechtsbeginselen .
2. Preventieve en repressieve functie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Toepassingsgebied ratione personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Procedurele en inhoudelijke algemene beginselen van
behoorlijk bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. De tegenhanger: de beginselen van behoorlijk burgerschap . . . .
B. De diverse ABBB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Fair play . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Het recht van verdediging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Hoorplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Waarborgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Onpartijdigheidsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Rechtszekerheids-, vertrouwens- en continuïteitsbeginsel . . . . .
a. Inhoud van het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel .
b. Verwantschap van de beginselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Tegengewicht t.a.v. de beleids- en beoordelingsvrijheid . . . .
d. Rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel t.a.v. reglementaire besluiten en het principe van veranderlijkheid
van het beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Rechtszekerheid t.a.v. individuele besluiten en het
principe van continuïteit van het beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f. Verhouding met het legaliteitsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . .
g. Op het rechtszekerheidsbeginsel geënte leerstukken . . . . . . .
7. Het gelijkheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Inhoud van het gelijkheidsbeginsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Het gelijkheidsbeginsel in economische aangelegenheden . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
222
222
222
223
224
224
224
226
230
230
230
231
231
231
232
232
234
236
239
239
241
241
242
243
247
249
249
249
251
xiii
Inhoud
III.
IV.
c. Het gelijkheidsbeginsel in zaken van ruimtelijke ordening
en stedenbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Het gelijkheidsbeginsel bij benoemingen in openbare
ambten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e. Het gelijkheidsbeginsel in specifieke antidiscriminatieregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Het redelijkheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Het evenredigheidsbeginsel of proportionaliteitsbeginsel . . . . .
10. De materiële motiveringsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Onderscheid tussen materiële en formele motiveringsplicht
b. Inhoud van de materiële motiveringsplicht . . . . . . . . . . . . . . .
11. Zorgvuldigheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Is alles niet terug te brengen tot één kernvoorschrift? . . . . . . . . .
13. Marginale toetsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De wetten van de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. De wetten en beginselen van de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . . .
1. De wet van de veranderlijkheid (veranderlijkheidsbeginsel) . . .
2. De wet van de bestendigheid (continuïteitsbeginsel) . . . . . . . . . .
3. De wet van de benuttingsgelijkheid (toepassing van het
gelijkheidsbeginsel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De formele motiveringsplicht: de wet van 29 juli 1991 . . . . . . . . . . . . . . .
A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Doel van de WUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Toepassingsgebied van de WUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ratione personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Vereisten gesteld aan de motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Motivering in de beslissing zelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Uitzondering: motivering door verwijzing naar andere
stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Vermelding van de juridische overwegingen. . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Vermelding van de feitelijke overwegingen die aan de
beslissing ten grondslag liggen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Afdoende motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Evenredig met het belang van de beslissing. . . . . . . . . . . . . . .
c. Evenredig met de omvang van de beleidsvrijheid . . . . . . . . .
d. Uitgebreider indien minder voor de hand liggend . . . . . . . . .
e. Draagkrachtvereiste. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xiv
Persoonlijke kopie van ()
251
254
254
256
259
260
260
262
264
266
266
268
268
268
268
269
270
271
271
272
272
272
273
274
274
274
274
277
278
279
279
280
280
281
282
Intersentia
Inhoud
V.
f. Een louter materiële vergissing in de motivering tast
deze niet aan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Kennisgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Betrekken van adviezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Wat is niet vereist? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Geen verplichting tot beantwoording van alle aangevoerde
argumenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. De motieven van de motieven moeten niet vermeld worden . . .
3. Motieven van voorbereidende handeling (uitspraak over
ingediende bezwaren) dienen niet opgenomen te worden
in vergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wat evident/gekend is, moet niet gemotiveerd worden . . . . . . . .
5. Geen bewijsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Uitzonderingen op de formele motiveringsplicht . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Verhouding met bijzondere motiveringsverplichtingen . . . . . . . . . .
H. Het middel van de schending van de formele motiveringsplicht . . .
I. Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Motivering aangaande de verenigbaarheid met de onmiddellijke omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Benoemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Openbaarheid van bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Doel van het recht op openbaarheid van bestuur . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Openbaarheid van bestuur, participatie, inspraak, burgerinitiatief en rechtsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Vormen van openbaarheid: actieve en passieve openbaarheid . . . . .
E. Openbaarheid van bestuur versus andere vormen van recht van
toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Openbaarheid van documenten van een (bestuurs)instantie
versus openbaarheid van andere overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Het normerend kader. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Verdrag van Aarhus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Europese richtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. De Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Artikel 32 van de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Artikel 23 van de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. De federale wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Het Openbaarheidsdecreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Achtergrond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b Uitwerking van het recht op openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . .
H. Het Vlaamse Openbaarheidsdecreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
283
284
285
286
286
288
288
289
289
289
290
291
292
292
296
296
298
298
300
301
301
302
303
303
303
305
305
305
306
307
307
307
310
310
xv
Inhoud
1. Passieve openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Recht op inzage, uitleg of afschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Toepassingsgebied ratione personae: instantie, bestuursinstantie, milieu-instantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d. Toepassingsgebied ratione materiae: bestuursdocumenten .
e. Beperkingen van de openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Actieve openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
310
310
310
311
312
313
318
318
DEEL 3
FORMEEL BESTUURSRECHT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Hoofdstuk 1
Algemene inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Hoofdstuk 2
Preventieve rechtsbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Openbaar onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Wat is een openbaar onderzoek? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Publieke bevraging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Aanleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Al dan niet verplicht te organiseren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Gedurende een bepaalde periode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Doel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Formaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Waarborgen binnen de administratieve procedure . . . . . . . . . . . . . . . . .
Preventieve werking van de openbaarheid van bestuur . . . . . . . . . . . . . .
Klachtendecreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Verplichtingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Behandeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Verslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Minimumregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De ombudsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Federale ombudsman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Vlaamse ombudsman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Andere ombudsmannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xvi
Persoonlijke kopie van ()
323
323
323
324
324
324
325
325
325
326
326
327
328
328
328
328
329
330
330
330
331
331
333
337
Intersentia
Inhoud
VII. Het Handvest van de gebruiker van de openbare diensten . . . . . . . . . . .
VIII. Raadpleging van de afdeling wetgeving van de Raad van State . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Voorwerp van het advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Inhoud van het advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Gewoon advies en spoedadvies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Substantiële vormvereiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Onpartijdigheid en onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Openbaarmaking van de adviezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
338
339
339
339
341
342
343
344
346
Hoofdstuk 3
Principes van de bestuurlijke en jurisdictionele geschillenbeslechting . . . . . . 347
I.
II.
Algemeenheden in verband met de rechtsbescherming tegen het
overheidsoptreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. De bestuurlijke geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. De jurisdictionele geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Samenvattend schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verschilpunten tussen bestuurlijke en jurisdictionele beroepen . . . . . .
A. De beroepsinstantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. De toetsingscriteria: legaliteit en opportuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. De beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. De bevoegdheid van het beroepsorgaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. De toepasselijke regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Procedurele waarborgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. De verplichting tot uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H. Kostprijs, vorm en termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Mogelijkheid om terug te komen op de beslissing . . . . . . . . . . . . . . .
J. Samenvattend schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
347
347
347
348
348
349
349
349
351
351
352
353
353
354
354
355
Hoofdstuk 4
Bestuurlijke geschillenbeslechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
I.
II.
Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Georganiseerde beroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Verplicht karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Niet georganiseerde beroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Willig beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
357
357
357
357
357
358
358
358
359
xvii
Inhoud
III.
3. Hiërarchisch beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
4. Beroep op de toezichthoudende overheid (bestuurlijk toezicht) 362
Omvang van het administratief beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
Hoofdstuk 5
Jurisdictionele geschillenbeslechting: algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
I.
II.
III.
Fundamentele principes van jurisdictionele geschillenbeslechting . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Grondrecht op een rechterlijke beslechting van de geschillen
met de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Artikel 6 EVRM en artikel 14 BUPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Artikel 13 van de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Onafhankelijke en onpartijdige rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motivering van de beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bevoegdheidsverdeling tussen de rechterlijke macht en de
administratieve rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Het subjectief contentieux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. De bevoegdheidsverdeling in de artikelen 144 en 145 van de
Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Voorwerp van het subjectief contentieux: een geschil over
een subjectief recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Onderscheid tussen burgerlijke en politieke rechten . . . . . . . . . .
B. Het objectieve contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Artikel 160 van de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Voorwerp van het objectieve contentieux: de wettigheid van
een EBR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. De leer van het werkelijke voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Kritiek op het onderscheid tussen subjectief en objectief
contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Geschillen van attributie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Samenvattend schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
366
366
367
367
367
367
370
370
370
370
371
373
375
375
375
376
381
382
383
Hoofdstuk 6
Jurisdictionele geschillenbeslechting bij de administratieve rechtscolleges . . 385
I.
II.
Oprichting van administratieve rechtscolleges: algemeen . . . . . . . . . . .
Oprichting van administratieve rechtscolleges door de deelstaten . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Het Milieuhandhavingscollege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. De Raad voor Vergunningsbetwistingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xviii
Persoonlijke kopie van ()
385
386
386
387
387
389
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 7
Jurisdictionele geschillenbeslechting bij de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . 391
I.
II.
III.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Schorsings- en vernietigingsberoepen: algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aandachtspunten gemeenschappelijk aan de schorsings- en
vernietigingsberoepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. De bestreden rechtshandeling (wat?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Administratieve overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Objectief contentieux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Ontvankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ratione personae: de verzoeker (wie?). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ratione temporis: de termijn (wanneer?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. De vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Vermelding van de feiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Vermelding van het voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Uiteenzetting van de middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. De aan te voeren schendingen van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Externe (on)wettigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Interne (on)wettigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Oogmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Aandachtspunten m.b.t. de vernietigingsprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Gegrond middel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V.
Aandachtspunten m.b.t. de gewone schorsingsprocedure . . . . . . . . . . . .
A. Minstens één ernstig middel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Moeilijk te herstellen ernstig nadeel (MTHEN) . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Bijkomende aandachtspunten bij de schorsingsprocedure bij uiterst
dringende noodzakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Uiterst dringende noodzakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. Verloop van de procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Vernietigingsprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Gewone schorsingsprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Schorsingsprocedure bij uiterst dringende noodzakelijkheid . . . . . .
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
392
394
395
395
395
396
396
397
397
398
399
400
400
401
402
402
402
402
402
402
403
403
403
403
404
404
404
404
405
405
405
405
405
406
407
407
408
408
xix
Inhoud
VIII.
IX.
X.
XI.
XII.
XIII.
XIV.
D. Tussenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Bijzondere regeling i.v.m. beroepen die kennelijk gegrond,
kennelijk onontvankelijk of kennelijk ongegrond zijn . . . . . . . . . . . .
Uitvoering van de arresten: de dwangsom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Boete wegens kennelijk onrechtmatig beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Beroep tot herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gevolgen van de schorsings- en vernietigingsarresten van de Raad
van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Eisen tot herstelvergoeding voor buitengewone schade . . . . . . . . . . . . . .
Het cassatieberoep bij de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De rol van de advocaat voor de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
409
409
409
410
410
410
412
412
417
Hoofdstuk 8
Jurisdictionele geschillenbeslechting bij de justitiële rechter . . . . . . . . . . . . . . . 419
I.
II.
Algemene inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artikel 159 van de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ratione personae: de hoven en rechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ratione materiae: de algemene provinciale en plaatselijke
besluiten en verordeningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Zowel reglementaire als individuele besluiten (?) . . . . . . . . . .
b. Geen toepassing op formele wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Ratione temporis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Toetsing van de overeenstemming met de ‘wet’ (rechtmatigheidscontrole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Overeenstemming met de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Niet de opportuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Enkele voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. De sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Buiten toepassing laten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Maatregelen bevelen en verboden opleggen. . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Bijzonderheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Het feit of al dan niet beroep werd ingesteld tegen de
beslissing doet niet ter zake . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. De burgerlijke rechter kan op basis van artikel 159 Gw.
optreden zelfs als de Raad van State een beroep heeft
verworpen of het beroep aldaar nog hangende is . . . . . . . . . . . . .
3. Het bestuur kan de onwettigheid aanvoeren van een besluit
dat ze zelf heeft genomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Het middel van de onwettigheid raakt de openbare orde . . . . . .
5. Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xx
Persoonlijke kopie van ()
419
420
420
421
421
422
422
423
424
427
427
428
429
430
430
432
433
433
433
434
434
435
Intersentia
Inhoud
III.
IV.
6. Exceptie van onwettigheid en de complexe rechtshandeling . . .
7. De verhouding tussen artikel 159 Gw. en de handhaving van
de gevolgen van een door de Raad van State vernietigd
reglementair besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De overheidsaansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Burgerlijke foutaansprakelijkheid: algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Oorzakelijk verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Herstel van de schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. Burgerlijke foutloze aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. De burgerlijke rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. De Raad van State. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Toepassingen burgerlijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Aansprakelijkheid m.b.t. het verschaffen van foutieve of
gebrekkige informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Aansprakelijkheid m.b.t. het wegverkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b. Aansprakelijkheid van de wegbeheerder op grond van
de artikelen 1382-1383 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c. Aansprakelijkheid van de wegbeheerder op grond van
artikel 1384, eerste lid BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Contractuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F. Specifieke aansprakelijkheidsregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G. Strafrechtelijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De rol van het Hof van Cassatie (geschillen van attributie) . . . . . . . . . .
435
435
440
443
443
443
444
445
445
445
446
447
447
451
452
452
452
453
453
453
456
457
457
459
Uitleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
Lijst met relevante websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
Trefwoordenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
xxi
Persoonlijke kopie van ()
LIJST VAN AFKORTINGEN
1.
ALGEMENE LIJST VAN AFKORTINGEN
A.R.
Algemene Rol (rechtbank-rolnummer)
ABBB
algemene beginselen van behoorlijk bestuur
art.
artikel
BS
Belgisch Staatsblad
BW
Burgerlijk Wetboek
BBB
Beter Bestuurlijk Beleid
BPA
Bijzonder Plan van Aanleg
BWHI
Bijzondere wet tot herhervorming der instellingen van
8 augustus 1980
Cass.
Hof van Cassatie
Corr.
Correctionele rechtbank
CTB
Commissie voor de toegang tot bestuursdocumenten
DORO
Decreet betreffende de ruimtelijke ordening en de
stedenbouw van 18 mei 1999
DROG
Decreet betreffende de ruimtelijke ordening en de
stedenbouw gecoördineerd op 22 oktober 1996
EBR
eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling
EVA
Extern verzelfstandigd agentschap
EVRM
Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de
Mens
FOD
Federale Overheidsdienst
Gw.
Grondwet
GD
Gemeentedecreet
Ger.W.
Gerechtelijk Wetboek
GH
Grondwettelijk Hof
HRH
Hoge Raad voor het Handhavingsbeleid
HvJ
Hof van Justitie
IVA
Intern verzelfstandigd agentschap
MER
Milieueffectrapport
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
xxiii
Lijst van afkortingen
Mer
Milieueffectrapportage
MHC
Milieuhandhavingscollege
MTHEN
moeilijk te herstellen ernstig nadeel
OVB
Beroepsinstantie voor de Openbaarheid van Bestuur
POD
Programmatorische Overheidsdienst
PPS
Publiek-Private Samenwerking
Rb.
Rechtbank
RvS
Raad van State
RvVb
Raad voor Vergunningsbetwistingen
Sv.
Wetboek van Strafvordering
Sw.
Strafwetboek
UDN
uiterst dringende noodzakelijkheid
VCRO
Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening
VOI
Vlaamse Openbare Instelling
WUM
Wet betreffende de uitdrukkelijke motivering van de
bestuurshandelingen
2.
LIJST VAN AFKORTINGEN VAN TIJDSCHRIFTEN
A.A.
Arresten Arbitragehof
A.J.T.
Algemeen juridisch tijdschrift
A.P.T.
Administration publique T(rimestriel): revue du droit
public et des sciences administratives
Amén.
Aménagement, environnement, urbanisme et droit
foncier
Arr.Cass.
Arresten van het Hof van Cassatie
Arr.RvS
Verzameling van Arresten van de Raad van State
C.D.P.K.
Publiekrechtelijke Kronieken – Chroniques de droit
public
De Gem.
De Gemeente
De Provincie
De Provincie
Jura Falc.
Jura Falconis (juridisch wetenschappelijk studententijdschrift)
M.E.R.
Milieu- en energierecht (driemaandelijkse duiding bij
recente wetgeving, rechtspraak en rechtsleer)
Mil.info
Milieurecht info
xxiv
Persoonlijke kopie van ()
Intersentia
Lijst van afkortingen
Parl.St.
Parlementaire Stukken – Parlementaire Bescheiden – Parlementaire Documenten – Parlementaire Voorbereiding
Pas.
Pasicrisie belge
Pasin.
Pasinomie
R.A.C.E.
Recueil des arrêts du Conseil d’Etat
R.J.D.A.
Recueil de jurisprudence du droit administratif et du
Conseil d’Etat
Rec.Arr.RvS
Recente arresten van de Raad van State
T.Gem.
Tijdschrift voor gemeenterecht
T.Not.
Tijdschrift voor notarissen + Tabellen rechtspraak en
rechtsleer
T.Vreemd.
Tijdschrift voor vreemdelingenrecht
TBP
Tijdschrift voor bestuurswetenschappen en publiekrecht
TMR
Tijdschrift voor milieurecht
TORB
Tijdschrift voor onderwijsrecht en onderwijsbeleid
TROS
Tijdschrift voor ruimtelijke ordening en stedenbouw
TBO
Tijdschrift voor bouwrecht
TOGOR
Tijdschrift voor onroerendgoedrecht
Intersentia
Persoonlijke kopie van ()
xxv