folder Kleine Kapitein 30082012.pub

de
kleine
kapitein
Sardes werkt aan de ontwikkeling van
de kleine kapitein
een werkwijze waarmee leidsters en leerkrachten bij jonge kinderen de ontwikkeling van zelfsturing, of wat in de wetenschap “executieve
functies” heet, kunnen stimuleren.
De kleine kapitein draagt bij uitstek bij aan
de manier waarop je als leidster of leerkracht
de ontwikkeling van jonge kinderen stimuleert.
Sardes ontwikkelt de kleine kapitein in
de vorm van een training voor leidsters en
leerkrachten met aandacht voor hoe bepaalde activiteiten die werken aan zelfsturing kunnen worden “ingebouwd” in de
eigen dagelijkse praktijk.
We zijn op zoek naar pilotlocaties (liefst
meerdere met elkaar samenwerkende
scholen en/of voorschoolse instellingen), die ons de gelegenheid willen
bieden om het aanbod in de praktijk
vorm te geven.
Uiteindelijk willen we een doorgaande
“Kleine Kapitein-lijn” ontwikkelen en
de ideeën over zelfsturing doortrekken
naar de hogere groepen in het basisonderwijs. Er wordt in het basisonderwijs juist overgeschakeld van informeel (speels) op formeel leren, en er
lijkt niet of nauwelijks aandacht te
zijn voor het verder ontwikkelen en
onderhouden van zelfsturende vaardigheden.
de
kleine
kapitein
Ontwikkeltraject 20
12/2013
De ontwikkeling van
de training doen we
graag samen met kin
deropvangorganisaties en scholen. Zij kri
jgen een training op
maat en helpen mee
aan de ontwikkeling
.
Daardoor kunnen we
de training met korting aanbieden.
Hebt u belangstelling
, wilt u meer weten,
of
wilt u zich aanmelden
als pilotschool of
pilotkinderdagverblijf?
Neem contact op me
t Sardes
Lilian van der Bolt of
Jeroen Aarssen
Sardes
Sint Jacobsstraat 63
3511 BP Utrecht
Postbus 2357
3500 GJ Utrecht
Telefoon: (030)23 26
200
Fax: (030) 23 33 017
E-mail: secretariaat@
de
kleine
kapitein
sardes.nl
Jonge kinderen en
ze
lfsturing
de
kleine
kapitein
Wat is zelfsturing?
Iedereen kent ze wel, van die kinderen die niet op
hun stoel kunnen blijven zitten, telkens voor hun
beurt spreken, altijd moeten vragen aan andere kinderen wat ook alweer het huiswerk is. Vaak erg leuke, creatieve en energieke kinderen, maar snel afgeleid en af en toe behoorlijk impulsief.
Recente ontwikkelingen in de psychologie en hersenonderzoek laten zien dat zaken zoals geconcentreerd werken en uitstellen van behoefte, te maken
hebben met een reeks onderliggende vaardigheden,
die zelfs belangrijker lijken voor het voorspellen van
schoolsucces dan IQ.
Dit zijn de “executieve functies”, maar we geven de
voorkeur aan de term zelfsturing, omdat die snel
inzichtelijk maakt waar het om gaat: niet om discipline, structurering en bijbrengen van gehoorzaamheid door volwassenen, maar om zelfsturing, inzicht
in eigen handelen, zodat kinderen “eigenaar” worden van hun gedrag en als kleine kapiteins zelf het
roer in handen nemen en richting geven aan wat ze
doen.
Onder zelfsturing vallen:
• Inhibitie (uitstellen van behoeften, onderdrukken van irrelevante prikkels)
• Aandachtig kunnen luisteren
• Handelingen plannen
• Doelen stellen, vooruit kijken
• Samenwerken met andere kinderen
Relatie met hersengroei
Wat doet zelfsturing?
Goed ontwikkelde zelfsturing is volgens sommigen een
belangrijkere voorwaarde voor schoolsucces dan IQ. Uit
onderzoek blijkt dat goed ontwikkelde zelfsturing zorgt
voor een verbetering van het sociale gedrag in de klas
en van resultaten op taal en rekenen.
Veel mensen die diep nadenken zetten hun vinger
tegen hun voorhoofd: precies de plaats waar zich de
prefrontale cortex bevindt. Alle hersenactiviteit die
met zelfsturing te maken heeft vindt hier plaats.
Zo meldt de Canadese onderzoekster Adele Diamond
dat kinderen uit gezinnen met een lagere SES vaak een
slecht ontwikkelde zelfsturing hebben en daardoor een
steeds grotere achterstand oplopen gedurende de
schooljaren.
Ouders zijn belangrijk bij het ontwikkelen van zelfsturing: door te verwoorden hoe je een probleem
oplost, of door het corrigeren van impulsief gedrag.
Als ze dat niet of te weinig doen, kan een kind zijn of
haar zelfsturing niet goed ontwikkelen. Zo´n probleem met zelfsturing kun je aflezen aan verminderde (of andere) hersenactiviteit.
Diamond zegt ook dat activiteiten die werken aan het
ontwikkelen van zelfsturing bij kinderen in de voor- en
vroegschoolse leeftijd, ertoe kunnen leiden dat minder
kinderen in het speciaal onderwijs terechtkomen, en
dat het aantal kinderen met slechte zelfsturing daalt.
Zelfsturing bevat aan te leren competenties. Jonge
kinderen zijn van nature gevoelig voor het aanleren
van zelfsturing, omdat er op jonge leeftijd in de prefrontale cortex verbindingen worden gelegd met de
rest van de hersenen.
Diamond toont aan dat je door gerichte interventies in
het onderwijs effectief kunt werken aan zelfsturing bij
jonge kinderen, zodat eventuele leerachterstanden
kunnen worden voorkomen. Dit is belangrijk nieuws
voor de Nederlandse onderwijssituatie, ook gezien de
maatregelen rondom Passend Onderwijs. Preventief
werken aan gedrag loont. Jonge kinderen leren door
middel van spel en speelse activiteiten planmatig te
werken, hun aandacht beter vast te houden, beter samen te werken, flexibel van rol te wisselen, etc. Zelfsturing wordt in die programma’s niet “los” geleerd, maar
geïntegreerd in alle spel en speelse activiteiten aangeboden.
Regels kunnen toepassen in nieuwe situaties
Inzicht krijgen in complexe taken
Terugkijken op eigen handelingen (reflectie)
Tijdens het denken, schrijven of lezen je koers kunnen bijstellen
• Empathie hebben voor andere kinderen
• Flexibel van rol kunnen wisselen
• Een goed werkgeheugen
•
•
•
•
Hoe leer je jezelf te sturen?
Spel, en vooral geavanceerd rollenspel, is de primaire
bron van zelfregulatie. Met de kleine kapitein leren kinderen hun spel van tevoren te plannen en verschillende rollen aan te nemen. Ook is er specifieke
aandacht voor activiteiten op het gebied van taal,
rekenen, wetenschap en techniek (het kind als jonge
onderzoeker), voor goede interactie tussen leerkrachten en leerlingen, en voor bewegingsactiviteiten.
De kleine kapitein is
geen op zichzelf staand
VVE-programma, maar
een werkwijze waarmee
je intensief en systematisch aandacht besteedt aan zelfsturing. In de training
leer je hoe je dit kunt doen in een groot deel van de
dagelijkse activiteiten, ongeacht of je met een VVEprogramma werkt of niet.
de
kleine
kapitein