Documentatie en standpunten over de Europese grondwet

Praktische informatie over de Europese grondwet
(om deze des te beter te bestrijden)
Debatavond Masereelfonds-Brussel 7 februari 2005
H. Michiel
Herman.michiel@skynet.be
INHOUDSOVERZICHT
1 BRONNEN
2
1.1
1.2
2
2
ALGEMEEN
OVER DE GRONDWET
2 ONTSTAAN EN INHOUD VAN DE GRONDWET
2.1
2.2
2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.3.4
2.3.5
2.3.6
2.3.7
2.3.8
2.3.9
2.3.10
2.4
3
HOE ONTSTOND DE EUROPESE GRONDWET?
SAMENSTELLING VAN DE GRONDWET
ENKELE MARKANTE PASSAGES UIT DE “GRONDWET”
WAARDEN
DE DOELSTELLINGEN VAN DE UNIE
VRIJE CONCURRENTIE …HET ALLESDOORDRINGEND PRINCIPE!!
BIJGEVOLG: GEEN RESTRICTIES OP KAPITAALBEWEGINGEN
WERKGELEGENHEID EN ARBEIDSMARKT
OPENBARE DIENSEN, EUH, DIENSTEN VAN ALGEMEEN ECONOMISCH BELANG:
JE KUNT NOOIT GENOEG LIBERALISEREN!
HET HANDVEST VAN DE GRONDRECHTEN
PARTICIPATIEVE DEMOCRATIE?
MILITAIRE AANGELEGENHEDEN
WELKE “VERSCHRIKKINGEN” STAAN ONS TE WACHTEN ALS DE GRONDWET NIET
GOEDGEKEURD WORDT?
3
4
4
4
5
5
6
7
8
9
9
10
10
3 PARTIJSTANDPUNTEN T.O.V. EUROPESE GRONDWET
11
3.1
3.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.4
3.5
3.6
11
12
12
12
13
13
14
14
VOORAF: PARTIJPOLITIEKE ORGANISATIE IN EUROPA
HOE STEMDEN DE EUROPARLEMENTAIREN OVER DE GRONDWET OP 12/1/2005 ?
DE BELGISCHE SOCIALISTEN
SP.A
PS
DE BELGISCHE GROENEN
EUROPESE POLITIEKE KAMPANJES?
‘EXCEPTION FRANÇAISE’: VERWOED DEBAT IN FRANKRIJK
11
4 DE VAKBEWEGING
15
4.1
4.2
15
15
HET EUROPEES VAKVERBOND (EVV)
ACV, ABVV, ACLVB
1/18
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
5.
NEDERLANDSE FNV
FRANSE VAKBONDEN
DUITSLAND,
ITALIE
ANDERE PRO’S
EN CONTRA?
ANDERSGLOBALISATIEBEWEGING ATTAC
16
16
17
17
17
17
17

We zullen gemakshalve over “de (Europese) Grondwet” spreken, niet over het “Verdrag tot vaststelling van
een Grondwet voor Europa”, zoals het ding officieel heet.

Via de verwijzing naar websites kan men zich desgewenst verder informeren

Discussiepunten en belangrijke argumenten contra worden met kadertjes aangegeven
1 Bronnen
1.1
Algemeen
Onder de “portaalsite van de Europese Unie”, http://europa.eu.int/index_nl.htm (dit is nederlandstalige ingang,
bestaat ook in andere talen) vindt men bij de rubrieken “Activiteiten”, Instellingen”, “documenten” “diensten”
heel wat links, o.a. naar
[1.] Europese Commissie: http://europa.eu.int/comm/index_nl.htm
[2.] Europees Parlement: http://www.europarl.eu.int/home/default_nl.htm
[3.] Europese Raad: http://ue.eu.int/showPage.ASP?lang=nl
[4.] Europese wetgeving: samenvattingen op http://europa.eu.int/scadplus/scad_nl.htm ,
[5.] Europese wetgeving : uitgebreid op http://europa.eu.int/eur-lex/nl
[6.] Europese verdragen: http://europa.eu.int/abc/treaties_nl.htm ,
[7.] Europese verdragen: http://www.europarl.eu.int/factsheets/1_1_1_nl.htm
[8.] Dagelijks nieuws over EU: http://euobserver.com (in het Engels; ook persuittreksels)
[9.] Grote verzameling links naar allerlei bronnen:
http://www.geoscopie.com/sources/internet/g072eurn.html#GENERALITES
[10.]
Spectrezine (engelstalig) linkse, vooral britse visie op EU:
http://www.spectrezine.org/europe/index.html
[11.]
Grote academische database: http://www.ena.lu/mce.cfm (Frankrijk, ENA)
[12.]
Grote academische database: http://www.eustudies.org/links.html (USA)
[13.]
Grote academische historische database http://www.eu-history.leidenuniv.nl/index.php3?c=11 (Univ.
Leiden)
1.2
Over de grondwet
[14.]
Officiele nederlandstalige definitieve versie (oktober 2004) in het Publicatieblad van de EU:
http://europa.eu.int/eur-lex/lex/JOHtml.do?uri=OJ:C:2004:310:SOM:NL:HTML
[15.]
Pedagogische site: http://www.grondweteuropa.nl (universiteit van Leiden; bevat enige commentaar en
verwijzingen)
[16.]
Lezersvriendelijke versie grondwet (Jensen): http://www.directe-democratie.be/wetgeving/europa/eugrondwet-lezersvriendelijk-nl25092003.pdf
[17.]
Website van de Conventie: http://european-convention.eu.int/bienvenue.asp?lang=NL
[18.]
Officiële Futurum website, die het “publiek debat” rond de grondwet moest lanceren:
http://europa.eu.int/constitution/futurum/index_nl.htm
In wat volgt verwijs ik sporadisch naar deze sites via [x].
2/18
2 Ontstaan en inhoud van de Grondwet
2.1
Hoe ontstond de Europese Grondwet?
December 2000: Top van Nice probeert nodige hervormingen door te voeren met het oog op de uitbreiding met
nieuwe lidstaten, maar kan slechts een mank compromis bereiken. Het gaat vooral over de grootte van de
Europese Commissie, de stemmenverdeling in de Raad etc. In een eindverklaring wordt een grootser opgezette
conferentie over de nodige hervormingen voorgesteld.
De Europese Raad van december 2001 in Laken besloot een Conventie over de toekomst van de Europese Unie
in te stellen. (Een conventie is geen officieel organisme van de EU, maar gewoon een naam voor een ad hoc
groep). Naast de nodige institutionele aanpassingen met oog op uitbreiding, moest ook ruimere problematiek aan
bod komen over buitenlands beleid, de slechte “perceptie” van de EU bij de burgers, enz. Het geheel kan
voorgesteld worden als een soort “grondwet”
De Conventie komt bijeen van februari 2002 tot juli 2003, en stelt een ontwerp op voor een ‘verdrag tot
vaststelling van een grondwet voor Europa’. De Conventie werd voorgezeten door de voormalige Franse
president Giscard d'Estaing, met vice-voorzitters Giuliano d'Amato (Italiaanse socialist) en Jean-Luc Dehaene.
De Conventie telde 105 effectieve leden met elk een plaatsvervanger. Er waren 15 vertegenwoordigers van de
staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten (1 per lidstaat), 13 vertegenwoordigers van de staatshoofden
en regeringsleiders van de kandidaat-lidstaten (1 per kandidaat-lidstaat), 30 vertegenwoordigers van de
nationale parlementen van de lidstaten (2 per lidstaat), 26 vertegenwoordigers van de nationale parlementen van
de kandidaat-lidstaten (2 per kandidaat-lidstaat), 16 leden van het Europees Parlement, 2 vertegenwoordigers van
de Europese Commissie; daarnaast een aantal waarnemers. De Europese Socialistische Partij ging er prat op dat
met 63 conventieleden, ‘de socialistische familie de grootste groep van de conventie omvat’.
Het werk van de conventie werd sterk bepaald door het Praesidium, bestaande uit de voorzitter (Giscard) en de
vice-voorzitters (Dehaene en d’Amato) en negen uit de Conventie voortkomende leden: de vertegenwoordigers
van alle regeringen die tijdens de Conventie het voorzitterschap van de Unie bekleden (Spanje, Denemarken en
Griekenland), twee vertegenwoordigers van de nationale parlementen, twee vertegenwoordigers van het
Europees Parlement en twee vertegenwoordigers van de Commissie. Het secretariaat o.l.v. secretaris-generaal,
Sir John Kerr, voormalig hoofd van de Britse diplomatieke dienst zou een niet onbelangrijke rol gespeeld
hebben. Over het autoritaire optreden van het presidium, zie bv. http://www.uitpers.be/artikel_view.php?id=296.
De Belgische vertegenwoordigers op de Conventie waren JL Dehaene (presidium), voor de regering: Louis
Michel (plaatsvervanger: Pierre Chevalier), voor nationaal parlement: Karel De Gucht en Elio Di Rupo
(plaatsvervangers Danny Pieters NV-A en Marie Nagy Ecolo), voor EP: Anne Van Lancker. Daarnaast J.
Chabert en P. Dewael als waarnemers. Voor hun inbreng:
http://www.euconvention.be/participants/defaultNL.asp
Op de conventie werden ook werkgroepen en studiegroepen gevormd, met deelnemers van buiten de conventie
(voor gedetaiilleerde informatie, zie [15] en [17] ). Zo bv. vertegenwoordigers van de wapenindustrie voor de
werkgroep VIII (defensie), van vakbonden voor de werkgroep XI (sociaal Europa), etc. Over deze werkgroep
‘sociaal Europa’ valt op te merken dat hij pas in december 2002 werd opgericht, en slechts een goede maand had
om tot conclusies te komen; Giscard deed alles om deze werkgroep te boycotten , zie
http://www.fgtb.be/code/nl/Dossier/2003/c01_03e1503.htm. Noteer dat het Europees Vakverbond (EVV) dat 60
miljoen gesyndiceerden vertegenwoordigt, op de conventie alleen als waarnemer aanwezig was.
De Conventie: een democratische revolutie in de EU ?
“De werkwijze van de Conventie bleek een succes te zijn. Ze was representatief samengesteld en had de
verdienste op transparante wijze maar ook in nauw contact met de civiele samenleving te werken. Haar
ontwerp-verdrag verwierf hierdoor een bijzondere legitimiteit.”
(op de website van de Belgische regering, http://www.diplomatie.be/nl/policy/europaFaq/faq8.asp#3 )
“De vergaderingen van de Conventie waren openbaar en konden ook rechtstreeks worden gevolgd via
Internet. Alle documenten werden eveneens via Internet verspreid. Wat men van de ontwerp-grondwet ook
moge denken, het democratisch karakter van de Conventie kan niet in twijfel worden getrokken.”
(F. Mestrum, Attac, in het tijdschrift Vrede, http://www.vrede.be/tijdschrift_view.php?id=220 )
Was deze conventie werkelijk zo representatief? Was dit een democratische gang van zaken om een
grondwet te schrijven??
3/18
Intergouvernementele Conferentie (IGC)
De Conventie heeft haar ontwerp klaar op 18 juli 2003; een IGC (= reeks vergaderingen van de Europese Raad
van staats- en regeringsleiders, dus niet de Raad van de institutionele driehoek) moet op basis van dit ontwerp
een definitieve versie goedkeuren. De IGC vergaderde een eerste keer op 4 oktober 2003; men hoopte alles te
kunnen afronden op de Europese Raad van 12-13 december 2003, maar dit mislukte: Spanje en Polen weigerden
hun geringere stemweging in de Raad van Ministers t.o.v. de schikking van Nice 2000 (daarnaast ook wat
gebakkelei over bv. ‘de christelijke waarden’ in de grondwet). In 2004 hervat IGC, en op de Europese Raad van
17- 18 juni 2004 werden ze het eens. Met meer bombarie werd de tekst dan op 29 oktober 2004 in Rome
ondertekend door staats- en regeringsleiders. De definitieve versie die voorligt ter ratificatie is dus die van
oktober 2004.
Hebben de “slechteriken” van de IGC het “mooie werk van de goede conventie” kapotgemaakt?
Dit kan men niet zeggen. De staats-en regeringsleiders hebben het haast uitsluitend gehad over de
machtsverdeling in de Raad (stemmenweging) en de samenstelling van de commissie (en … God); het was zeker
niet over een al te sociaal ontwerp van de conventie dat ze struikelden. Wie dit in detail wil nagaan kan kijken op
http://www.grondweteuropa.nl/9326000/1f/j9vvgjnazrhmix9/vgm7mnors7fh; een korte opsomming van de
verschillen vind je in punt 8 van http://europa.eu.int/constitution/download/FAQ_NL.pdf
Versie juli 2003 vs. oktober 2004
Naast de net besproken wijzigingen door de IGC, werd de het aangepaste ontwerp van de conventie ook door
juristen uitgekamd om herhalingen en onnauwkeurigheden eruit te halen. Het gevolg is dat de nummering van de
artikels in de definitieve versie (die dus ter ratificatie wordt voorgelegd aan de lidstaten) gevoelig afwijkt van het
ontwerp van 18 juli 2003. Dit is vervelend voor wie wil citeren uit de grondwet. Men vindt een conversietabel op
http://hussonet.free.fr/conconv.pdf
2.2
Samenstelling van de Grondwet
De Grondwet bestaat uit vier delen. Het eerste deel omschrijft de Europese Unie en zijn waarden, doelstellingen,
bevoegdheden, besluitvormingsprocedures en instellingen. Het tweede deel is het handvest van grondrechten.
Het uitgebreide derde deel beschrijft in detail het beleid en het optreden van de Europese Unie. Het vierde deel
bevat de slotbepalingen, waaronder de procedures voor de goedkeuring en een eventuele herziening van de
Grondwet. Aan de grondwet zijn dan nog een reeks protocollen met bijzondere bepalingen, en enkele
verklaringen gehecht.
De artikels zijn doorlopend genummerd, maar meestal wordt het deel [I (algemeenheden) , II (handvest), III
(beleid) of IV (slotbepalingen) ] ook aangegeven. Zo verwijst “III-171” naar artikel 171, dat zich in deel III
bevindt.
Een officiële korte samenvatting (15 blz) in het Nederlands vindt men op
http://europa.eu.int/constitution/download/oth180604_nl.pdf
Voor de volledige tekst; zie [14], [15], [16].
2.3
Enkele markante passages uit de “grondwet”
De volgende bloemlezing is gebaseerd op een argumentarium tegen de grondwet, opgesteld door Y. Salesse door
de Fondation Copernic, verschenen in http://www.fondation-copernic.org/Flash-septembre2004.pdf .
(Artikels genummerd volgens de recentste versie van oktober 2004 [14]. De vetgedrukte tekst is letterlijk
overgenomen uit het verdrag. Rode tekst = onderlijning door mij, HM)
2.3.1
Waarden
Artikel I-2
De waarden van de Unie
De waarden waarop de Unie berust, zijn eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid,
democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de
rechten van personen die tot minderheden behoren. Deze waarden hebben de lidstaten gemeen in
een samenleving die gekenmerkt wordt door pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid,
rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid van vrouwen en mannen.
4/18
[In het verdrag van Amsterdam en Nice werden de diensten van algemeen economisch belang (de EU-term voor
“openbare diensten”) nog expliciet als waarde van de Unie vermeld. Dit is hier niet meer het geval. Ook
solidariteit en gelijkheid van mannen en vrouwen staat hier niet als een “waarde”, maar als een kenmerk.]
2.3.2
de doelstellingen van de Unie
Artikel I-3
De doelstellingen van de Unie
1. De Unie heeft als doel de vrede, haar waarden en het welzijn van haar volkeren te bevorderen.
2. De Unie biedt haar burgers een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht zonder binnengrenzen,
en een interne markt waarin de mededinging vrij en onvervalst is.
3. De Unie zet zich in voor de duurzame ontwikkeling van Europa, op basis van een evenwichtige
economische groei en van prijsstabiliteit, een sociale markteconomie met een groot
concurrentievermogen die gericht is op volledige werkgelegenheid en sociale vooruitgang, en van
een hoog niveau van bescherming en verbetering van de kwaliteit van het milieu.
(…)
4. In de betrekkingen met de rest van de wereld handhaaft de Unie haar waarden en belangen en
zet zich ervoor in. Zij draagt bij tot de vrede, de veiligheid, de duurzame ontwikkeling van de
aarde, de solidariteit en het wederzijds respect tussen de volkeren, de vrije en eerlijke handel, de
uitbanning van armoede en de bescherming van de mensenrechten, in het bijzonder de rechten
van het kind, alsook tot de strikte eerbiediging en ontwikkeling van het internationaal recht, met
inbegrip van de inachtneming van de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties.
[Is “inachtneming” hetzelfde als “onder mandaat” ??]
2.3.3
Vrije concurrentie …het allesdoordringend Principe!!
HOOFDSTUK II
HET ECONOMISCH EN MONETAIR BELEID
Artikel III-177
Voor de toepassing van artikel I-3 omvat het optreden van de lidstaten en de Unie, onder de bij de
Grondwet bepaalde voorwaarden, de invoering van een economisch beleid dat gebaseerd is op
nauwe coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten, de interne markt en de bepaling
van gemeenschappelijke doelstellingen, en dat wordt gevoerd met eerbieding van het beginsel van
een open markteconomie met vrije mededinging. (…)
Artikel III-178
De lidstaten voeren hun economisch beleid om bij te dragen tot de verwezenlijking van de
doelstellingen van de Unie, als omschreven in artikel I-3, en in het kader van de in artikel III-179,
lid 2, bedoelde globale richtsnoeren. De lidstaten en de Unie handelen in overeenstemming met
het beginsel van een open markteconomie met vrije mededinging, waarbij een doelmatige
allocatie van middelen wordt bevorderd, en met inachtneming van de in artikel III-177
neergelegde beginselen.
Ook voor de Europese Centrale Bank:
HET MONETAIR BELEID
Artikel III-185
1. Het hoofddoel van het Europees Stelsel van Centrale Banken is het handhaven van
prijsstabiliteit. Onverminderd deze doelstelling, ondersteunt het Europees Stelsel van Centrale
Banken het algemene economische beleid in de Unie teneinde bij te dragen tot de verwezenlijking
van haar doelstellingen als omschreven in artikel I-3. Het Europees Stelsel van Centrale Banken
handelt in overeenstemming met het beginsel van een openmarkteconomie met vrije mededinging,
waarbij een doelmatige allocatie van middelen wordt bevorderd, en onder eerbiediging van de in
artikel III-177 bepaalde beginselen. (…)
Ook voor trans-Europese netwerken:
AFDELING 8
TRANS-EUROPESE NETWERKEN
Artikel III-246
1. (…)
5/18
2. In het kader van een stelsel van open en door concurrentie gekenmerkte markten is het
optreden van de Unie gericht op de bevordering van de onderlinge koppeling en interoperabiliteit
van nationale netwerken, alsmede van de toegang tot deze netwerken. (…)
Ook voor industrieel beleid:
DE INDUSTRIE
Artikel III-279
1. De Unie en de lidstaten scheppen de voorwaarden waaronder de industrie van de Unie kan
concurreren. Hiertoe is hun optreden, dat past in een bestel van open en concurrerende markten,
erop gericht: (…)
zelfs bij burgeroorlog!:
Artikel III-131
De lidstaten plegen onderling overleg teneinde gezamenlijk het nodige te doen om te voorkomen
dat de werking van de interne markt ongunstig wordt beïnvloed door de maatregelen waartoe een
lidstaat zich genoopt kan voelen in geval van ernstige binnenlandse onlusten die de openbare orde
verstoren, in geval van oorlog of van ernstige internationale spanning welke oorlogsgevaar
inhoudt, of om te voldoen aan de verplichtingen die hij met het oog op het behoud van de vrede en
de internationale veiligheid is aangegaan.
Ook met derde landen:
HET EXTERN OPTREDEN VAN DE UNIE
Artikel III-292
(…)
2. De Unie bepaalt en implementeert een gemeenschappelijk beleid en optreden en beijvert zich
voor een hoge mate van samenwerking op alle gebieden van de internationale betrekkingen, met
de volgende doelstellingen:
(…)
e) stimulering van de integratie van alle landen in de wereldeconomie, onder meer door het
geleidelijk wegwerken van belemmeringen voor de internationale handel;
(…)
2.3.4
Bijgevolg: geen restricties op kapitaalbewegingen
Niet tussen lidstaten:
KAPITAAL EN BETALINGEN
Artikel III-156
In het kader van deze afdeling zijn beperkingen van het kapitaalverkeer en van betalingen tussen
lidstaten onderling en tussen lidstaten en derde landen verboden.
Ook liefst niet met derde landen: alleen mits unanimiteit in de Raad:
Artikel III-157
(…)
2. Bij Europese wet of kaderwet worden maatregelen vastgesteld inzake het kapitaalverkeer naar
of uit derde landen in verband met directe beleggingen — met inbegrip van beleggingen in
onroerende goederen — vestiging, het verrichten van financiële diensten of de toelating van
waardepapieren tot de kapitaalmarkten.
Het Europees Parlement en de Raad trachten de doelstelling van een vrij kapitaalverkeer tussen
lidstaten en derde landen in de mate van het mogelijke en onverminderd andere bepalingen van
de Grondwet te verwezenlijken.
3. In afwijking van lid 2, kunnen maatregelen die in het recht van de Unie een achteruitgang op
het gebied van de liberalisering van het kapitaalverkeer naar of uit derde landen vormen, alleen
worden vastgesteld bij Europese wet of kaderwet van de Raad. De Raad besluit met eenparigheid
van stemmen, na raadpleging van het Europees Parlement.
6/18
2.3.5
Werkgelegenheid en arbeidsmarkt
WERKGELEGENHEID
Artikel III-203
De lidstaten en de Unie streven overeenkomstig deze afdeling naar de ontwikkeling van een
gecoördineerde strategie voor de werkgelegenheid en in het bijzonder voor de bevordering van de
scholing, de opleiding en het aanpassingsvermogen van de werknemers en van arbeidsmarkten
die soepel reageren op economische veranderingen teneinde de in artikel I-3 genoemde
doelstellingen te bereiken.
Sociaal beleid: het de KMO’s niet te lastig maken! Geen harmonisatie sociale zekerheid of stakingsrecht in
Grondwet. Bepaalde punten klinken goed, … tot je verder leest en de uitzonderingen verneemt:
Artikel III-210
1. Ter verwezenlijking van de doelstellingen van artikel III-209 [d.i. de bevordering van de
werkgelegenheid, de verbetering van de levensomstandigheden en van de arbeidsvoorwaarden]
wordt het optreden van de lidstaten op de volgende gebieden door de Unie ondersteund en
aangevuld:
a) de verbetering van met name het arbeidsmilieu om de veiligheid en de gezondheid van de
werknemers te beschermen;
b) de arbeidsvoorwaarden;
c) de sociale zekerheid en de sociale bescherming van werknemers;
d) de bescherming van werknemers bij beëindiging van de arbeidsovereenkomst;
e) de informatieverstrekking aan en de raadpleging van werknemers;
f) de vertegenwoordiging en collectieve verdediging van de belangen van werknemers en
werkgevers, met inbegrip van de medezeggenschap, onder voorbehoud van lid 6; [zie hieronder!]
g) de werkgelegenheidsvoorwaarden voor onderdanen van derde landen die op wettige wijze op
het grondgebied van de Unie verblijven;
h) de integratie van personen die van de arbeidsmarkt zijn uitgesloten, onverminderd artikel III283;
i) de gelijkheid van vrouwen en mannen wat hun kansen op de arbeidsmarkt en de behandeling
op het werk betreft;
j) de bestrijding van sociale uitsluiting;
k) de modernisering van de stelsels voor sociale bescherming, onverminderd het bepaalde onder
c).
2. Voor de toepassing van lid 1:
a) kunnen bij Europese wet of kaderwet maatregelen worden vastgesteld die erop gericht zijn de
samenwerking tussen de lidstaten aan te moedigen door middel van initiatieven ter verbetering
van de kennis, ontwikkeling van de uitwisseling van informatie en optimale praktijken,
bevordering van een innovatieve aanpak en evaluatie van ervaringen, met uitsluiting van enige
harmonisatie van de wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten;
b) kunnen op de in lid 1, onder a) tot en met i), bedoelde gebieden bij Europese kaderwet
minimumvoorschriften worden vastgesteld die geleidelijk van toepassing zullen worden, met
inachtneming van de in elk van de lidstaten bestaande omstandigheden en technische
voorschriften. In deze Europese kaderwetten wordt vermeden zodanige administratieve,
financiële en juridische verplichtingen op te leggen, dat de oprichting en ontwikkeling van
kleine en middelgrote ondernemingen daardoor zou kunnen worden belemmerd.
3. In afwijking van lid 2 worden op de in lid 1, onder c), d), f) en g), bedoelde gebieden Europese
wetten of kaderwetten door de Raad met eenparigheid van stemmen [vetorecht!] vastgesteld, na
raadpleging van het Europees Parlement, het Comité van de Regio's en het Economisch en
Sociaal Comité.
(…)
6. Dit artikel is niet van toepassing op de beloning, het recht van vereniging, het stakingsrecht of
het recht tot uitsluiting. [!!!]
De transportlobby deed haar werk goed:
Artikel III-239
7/18
Bij iedere in het kader van deze Grondwet vastgestelde maatregel op het gebied van vrachtprijzen
en vervoervoorwaarden dient de economische toestand van de vervoerondernemers in
aanmerking te worden genomen.
en de aanbieders van educatieve internetdiensten ook:
Artikel III-282
(…)
Het optreden van de Unie is erop gericht:
(…)
f) de ontwikkeling van het onderwijs op afstand te stimuleren;
2.3.6
Openbare diensen, euh, diensten van algemeen economisch belang:
Artikel III-166
1. De lidstaten nemen of handhaven met betrekking tot de openbare bedrijven en de
ondernemingen waaraan zij bijzondere of uitsluitende rechten verlenen, geen enkele maatregel
die in strijd is met de Grondwet, met name artikel I-4, lid 2, en de artikelen III-161 tot en met III169.
2. Ondernemingen die zijn belast met het beheer van diensten van algemeen economisch belang of
die het karakter dragen van een fiscaal monopolie, vallen onder de bepalingen van de Grondwet,
met inbegrip van de mededingingsregels, voorzover de toepassing van die bepalingen de
vervulling, in feite of in rechte, van de hun toevertrouwde bijzondere taak niet verhindert. De
ontwikkeling van het handelsverkeer mag niet worden beïnvloed in een mate die strijdig is met
het belang van de Unie.
3. De Commissie ziet toe op de toepassing van dit artikel en stelt, indien nodig, Europese
verordeningen of besluiten vast.
In III-167 (“Steunmaatregelen van de lidstaten”) worden weliswaar mogelijke uitzonderingen voorzien (zo bv.
steunmaatregelen van sociale aard aan individuele verbruikers, steunmaatregelen tot herstel van de schade
veroorzaakt door natuurrampen, steunmaatregelen voor bepaalde arme regio’s) maar met vage condities, een
kluif dus voor het Europees Hof van Justitie. Zo stelt punt d) van III-167 dat toegelaten zijn:
steunmaatregelen om de cultuur en de instandhouding van het culturele erfgoed te bevorderen,
wanneer door deze maatregelen de voorwaarden inzake het handelsverkeer en de
mededingingsvoorwaarden in de Unie niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk
belang wordt geschaad;
Volgens sommige verdedigers van de grondwet bevat deze een “juridische erkenning” van de openbare diensten.
Ze verwijzen dan naar:
Artikel III-122
Onverminderd de artikelen I-5, III-166, III-167 en III-238 en gezien de plaats die de diensten van
algemeen economisch belang innemen als diensten waaraan eenieder in de Unie waarde hecht,
alsook de rol die zij vervullen bij de bevordering van de sociale en territoriale samenhang van de
Unie, dragen de Unie en de lidstaten er overeenkomstig hun onderscheiden bevoegdheden en
binnen het toepassingsgebied van de Grondwet zorg voor dat deze diensten functioneren op basis
van beginselen en onder voorwaarden, met name economische en financiële, die hen in staat
stellen hun taken te vervullen. Deze beginselen en voorwaarden worden bij Europese wet
vastgesteld, onverminderd de bevoegdheid van de lidstaten om, met inachtneming van de
Grondwet, dergelijke diensten te verstrekken, te laten verrichten en te financieren.
Deze verdedigers hebben het dus over de passus “gezien de plaats die de diensten van
algemeen economisch belang innemen als diensten waaraan eenieder in de Unie waarde hecht”. Moet men een
zwartkijker zijn om te denken dat deze verdedigers zich aan een strohalm vastklampen? Bovendien was de
“erkenning van de openbare diensten” vroeger toch nog beter gediend met Artikel 16 van het EG-verdrag (zoals
8/18
geconsolideerd na Amsterdam); daar stond toch nog dat deze diensten een “waarde” uitmaakten:
“Onverminderd de artikelen 73, 86 en 87 en gezien de plaats die de diensten van algemeen economisch belang in
de gemeenschappelijke waarden van de Unie innemen, alsook de rol die zij vervullen bij het bevorderen van sociale
en territoriale samenhang, dragen de Gemeenschap en de lidstaten er, in het kader van hun onderscheiden
bevoegdheden en binnen het toepassingsgebied van dit Verdrag zorg voor dat deze diensten functioneren op basis
van beginselen en voorwaarden die hen in staat stellen hun taken te vervullen.”
2.3.7
Je kunt nooit genoeg liberaliseren!
Artikel III-148
De lidstaten spannen zich in om bij de liberalisering van de dienstverrichting verder te gaan dan
waartoe zij op grond van de krachtens artikel III-147, lid 1, vastgestelde Europese kaderwet
verplicht zijn, indien hun algemene economische toestand en de toestand in de betrokken sector
dit toelaten.
De Commissie doet de betrokken lidstaten daartoe aanbevelingen.
2.3.8
Het Handvest van de grondrechten
Wat er in dit handvest ook moge staan, men bekijkt best éérst de laatste artikels ervan, die het toepassingsgebied
ervan enorm beperken:
Artikel II-111
Toepassingsgebied
1. (…)
2. Dit Handvest breidt het toepassingsgebied van het recht van de Unie niet verder uit dan de
bevoegdheden van de Unie reiken, schept geen nieuwe bevoegdheden of taken voor de Unie, noch
wijzigt het de in de andere delen van de Grondwet omschreven bevoegdheden en taken.
Dit betekent m.i. dat men alleen bij het Hof van Justitie kan aankloppen als in de wetgeving van de EU zelf
bepalingen zouden zijn die indruisen tegen het charter, niet als de nationale wetgeving dit zou doen.
Bovendien heeft men allerlei “veiligheden” ingebouwd in het charter, opdat de EU niet zou kunnen ingeroepen
worden. Zo wordt in II-70-2 het recht op dienstweigering erkend “volgens de nationale wetten die de
uitoefening van dit recht beheersen”. Idem (II-69) voor het recht te huwen en een gezin te stichten.
En de formulering is vaak dubbelzinnig. Zo leest men:
Artikel II-89
Eenieder heeft recht op toegang tot kosteloze arbeidsbemiddeling.
Betekent dit dat de lidstaten kosteloze arbeidsbemiddeling moeten organiseren? Of dat – indien die er is –
iedereen er toegang moet toe hebben?
Of neem
Artikel II-71
1. (…)
2. De vrijheid en de pluriformiteit van de media worden geëerbiedigd.
Is dit “worden” een vaststelling of een gebod (‘Hier wordt niet gevloekt’)? Kunnen Italianen Berlusconi gaan
aanklagen wegens zijn klauw op de media ? Het reeds geciteerde toepassingsgebied-artikel II-111 maakt dit
onwaarschijnlijk; maar waartoe dient het charter dan in feite nog?
Nog:
Artikel II-74
Het recht op onderwijs
1. Eenieder heeft recht op onderwijs en op toegang tot beroepsopleiding en bijscholing.
2. Dit recht houdt de mogelijkheid in, verplicht onderwijs kosteloos te volgen.
Er staat niet dat verplicht onderwijs kosteloos moet zijn; er staat dat dit mogelijk (niet verboden?) is.
Er staan nog meer “bidon”-bepalingen in:
Recht op een job?
9/18
Artikel II-75
1. Eenieder heeft het recht te werken en een vrijelijk gekozen of aanvaard beroep uit te oefenen.
Recht op bijstand, onderdak voor iedereen?
Artikel II-94
(…)
3. Om sociale uitsluiting en armoede te bestrijden, erkent en eerbiedigt de Unie het recht op
sociale bijstand en op bijstand voor huisvesting, teneinde eenieder die niet over voldoende
middelen beschikt, onder de door het recht van de Unie en de nationale wetgevingen en
praktijken gestelde voorwaarden een waardig bestaan te verzekeren.
Salesse merkt op dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) in zijn artikel 25 méér biedt:
UVRM Artikel 25 (zie http://www.amnesty.nl/overamnesty_verdragen_uvrm.shtml) :
“Een ieder heeft recht op een levensstandaard, die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn
van zichzelf en zijn gezin, waaronder begrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige
verzorging en de noodzakelijke sociale diensten, alsmede het recht op voorziening in geval van
werkloosheid, ziekte, invaliditeit, overlijden van de echtgenoot, ouderdom of een ander gemis aan
bestaansmiddelen, ontstaan ten gevolge van omstandigheden onafhankelijk van zijn wil. Moeder en kind
hebben recht op bijzondere zorg en bijstand. Alle kinderen, al dan niet wettig, zullen dezelfde sociale
bescherming genieten.”
Men moet zich afvragen of dit “charter van grondrechten” eigenlijk wel ooit voor iemand een positieve
toepassing zal hebben.
2.3.9
Participatieve democratie?
Net zoals “duurzame ontwikkeling” dreigt het begrip “participatieve democratie” volledig uitgehold te worden
door misbruik ervan door de machtsinstanties.
Zo vinden we onder
Artikel I-47
Het beginsel van de participerende democratie
het punt 4:
Wanneer ten minste één miljoen burgers van de Unie, afkomstig uit een significant aantal
lidstaten, van oordeel zijn dat inzake een aangelegenheid een rechtshandeling van de Unie nodig is
ter uitvoering van de Grondwet, kunnen zij het initiatief nemen de Commissie te verzoeken binnen
het kader van de haar toegedeelde bevoegdheden een passend voorstel daartoe in te dienen. De
procedures en voorwaarden voor de indiening van een dergelijk burgerinitiatief, met inbegrip van
het minimumaantal lidstaten waaruit de burgers die het verzoek indienen, afkomstig dienen te
zijn, worden bij Europese wet vastgesteld.
Noteer: “ter uitvoering van de Grondwet” (niet bv. om wat niet in de grondwet voorzien is, erin te laten
voorzien), “de Commissie” (niet: Parlement), “verzoeken” (ze doet dan wat ze wil). Dit artikel wordt door
voorstanders vaak verkocht als “volksinitiatief”, maar het gaat om niet meer dan een petitierecht. (zie bv.
http://www.bartstaes.be/imprimer.php?type=0&id=451 waar gezegd wordt dat de commissie kan verplicht
worden)
2.3.10 Militaire aangelegenheden
Sabelslepers aller landen: bewapen u:
Artikel I-41
(…)
3. De lidstaten verbinden zich ertoe hun militaire vermogens geleidelijk te verbeteren.
[krasse passus voor een “grondwet”!]
10/18
Eu, en de Nato?
Artikel I-41
(…)
7. Indien een lidstaat op zijn grondgebied gewapenderhand wordt aangevallen, rust op de overige
lidstaten de plicht deze lidstaat met alle middelen waarover zij beschikken hulp en bijstand te
verlenen overeenkomstig artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties. Dit laat het
specifieke karakter van het veiligheids- en defensiebeleid van bepaalde lidstaten onverlet.
De verbintenissen en de samenwerking op dit gebied blijven in overeenstemming met de in het
kader van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie aangegane verbintenissen, die voor de
lidstaten die er lid van zijn, de grondslag en het instrument van hun collectieve defensie blijft.
2.4
Welke “verschrikkingen” staan ons te wachten als de grondwet niet
goedgekeurd wordt?
“De verschrikking van Nice”
In dat geval, zeggen de verdedigers, zouden we “terugvallen op het verschrikkelijke compromis van Nice”, met
alle gevolgen vandien … (zie bv. Bart Staes, hieronder in § 3.1). De EU zou verstikken met 25 en méér
commissarissen, Spanje en Polen zouden onevenredig sterk vertegenwoordigd zijn en de kleintjes verdrukken,
het charter van grondrechten zou geen officieel statuut krijgen …
Noteer dat heel wat bepalingen van de grondwet (zoals samenstelling commissie), ook indien overal
geratificeerd, pas in 2009 in voege treden en dat zolang de Nice-beschikkingen gelden; de “catastrofe” komt er
dus in ieder geval…
En vooral … wie moet er zich eigenlijk zorgen maken als de neoliberale machine wat zou haperen?
Voor de verschillen tussen grondwettelijk verdrag en Nice: zie (in het Frans)
http://users.skynet.be/Philippe.D.Grosjean/FORUM/PARCOURS_C_PARTIE_IV.pdf
3 Partijstandpunten t.o.v. Europese Grondwet
3.1
Vooraf: partijpolitieke organisatie in Europa
Je moet een onderscheid maken tussen Europese politieke partijen en fracties in het Europees parlement. Wat
partijen betreft bestaan er onder andere de Europese Volkspartij, de Partij van Europese Sociaal-democraten,
de Europese Liberale en Democratische Partij en de Groenen. Deze Europese partijen bestaan op basis van een
politieke verwantschap; nochtans is de coordinatie tussen deze partijen meestal zeer beperkt.
De fracties in het EP daarentegen hebben een pragmatische bestaansreden, en groeperen EP-leden die al dan niet
behoren tot dezelfde Europese partij. De redenen om tot een fractie toe te treden zijn velerlei. Zo moet men, om
een resolutie in te dienen in het Parlement of een aanbeveling voor te stellen aan de Raad van Ministers, ofwel de
steun hebben van 37 leden van het Parlement of van een politieke fractie. Ook krijgen politieke fracties
financiële middelen.
Om een fractie te kunnen vormen moeten tenminste 19 parlementsleden uit tenminste 5 lidstaten een verklaring
ondertekenen dat ze samen een fractie vormen en die overleggen aan de Voorzitter van het Parlement..
Er zijn volgende fracties:
EVP-ED
Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-democraten) en Europese Democraten, 268
leden
ESP
Sociaal-democratische Fractie in het Europees Parlement, 200 leden
ALDE
Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa fractie, 88 leden
Verts/ALE
Fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie (42 leden)
GUE/NGL
Confederale Fractie Europees Unitair Links/Noords Groen Links (kommunisten, nederlandse
SP …) (41 leden)
IND/DEM
Fractie Onafhankelijkheid/Democratie (soevereinisten) (37 leden)
11/18
UEN
(NI
Fractie Unie voor een Europa van Nationale Staten (27 leden)
Niet-ingeschrevenen) (29 leden) (extreem-rechts)
Websites van de fracties: http://www.europarl.eu.int/groups/default_nl.htm
Vanaf juli 2004 werden nieuwe regels van kracht voor de erkenning als “Europese partij” (maar het gaat inb feite
nog steeds over de pragmatische groeperingen die de fracties zijn). Er wordt jaarlijks 8,4 miljoen euro ter
beschikking gesteld, waarvan 15% gelijkelijk over de partijen verdeeld wordt, de rest evenredig volgens leden in
EP. Voor meer info: http://www.elections2004.eu.int/highlights/nl/107.html:
3.2
Hoe stemden de Europarlementairen over de grondwet op 12/1/2005 ?
Op 12 januari 2005 kon het Europees Parlement zich uitspreken over het grondwetsontwerp, op basis van een
verslag Corbett-de Vigo. De resolutie werd aangenomen met 500 stemmen voor, 137 stemmen tegen en 40
onthoudingen.
In de liberale fractie stemde 97,56 procent van de parlementsleden voor, bij de socialisten 93,04 procent, bij de
groenen 80,48 procent. Bij de EVP-ED, waaronder de britse conservatieven, slechts 79,67 procent.
Met uitzondering van Bart Staes (Groen!) en de drie europarlementsleden van het Vlaams Belang hebben alle
Belgische europarlementsleden de resolutie inzake de Europese grondwet goedgekeurd.
In zijn stemverklaring kondigt Staes aan dat hij, ondanks zijn tegenstem, met Groen! campagne zal voeren voor
de ratificatie van de Europese grondwet. ,,De grondwet'', zo zei hij, “is immers een enorme stap vooruit en bij
niet-ratificatie vallen we terug op de bepalingen van het verdrag van Nice die minder efficiënt, transparant en
democratisch zijn.''. Met zijn tegenstem in het Europees Parlement wou Staes duidelijk maken dat het rapport
Corbett-Mendez de Vigo geen eerlijke afweging van de plus- en minpunten van het nieuwe grondwettelijke
verdrag is.
3.3
3.3.1
De Belgische socialisten
SP.A
De SP.A volgt gedwee de EU-koers in al haar neoliberale facetten, maar wegens de afwezigheid van enig debat
in Vlaanderen over Europese politiek, en de wetenschap dat men met “Europa” electoraal niet kan scoren, houdt
ze zich hierover zeer gedeisd. Met de Europese verkiezingen in 2004 kon men met moeite enige uitspraak over
EU, grondwet, Bolkestein of om het even welk Europees thema horen; de “stunt” om Mia Devits op kop van de
lijst te plaatsten kon de afwezigheid van enige inhoudelijke campagne nog extra verdoezelen.
Het eigenlijk partijprogramma voor de Europese verkiezingen 2004 ( http://www.s-p-a.be/docs/europees_programma.pdf)
staat bol van flauwekul; zo bv.
16. Ondernemen heeft onvermijdelijk maatschappelijke gevolgen, zowel voor de directe omgeving als de wijdere
omgeving van de bedrijven. Ondernemers moeten zich daar bewust van zijn en zich ethisch gedragen. Ze nemen hun
maatschappelijke verantwoordelijkheid op als ze rekening houden met alle belanghebbenden.
Waar er wél een standpunt staat, zoals
20. sp.a verzet zich tegen de liberalisering van het passagiersvervoer per spoor.
weet iedereen dat de partij zich hierdoor niet gebonden voelt (toen Jannie Haek, Vandelanottes kabinetschef, op
28/1/2005 als nieuwe gedelegeerd bestuurder van de NMBS werd benoemd, verklaarde de socialistische
excellentie dat met Haek de herstructurering zonder sociale onrust zou kunnen verlopen …)
Wegens de totale onverschilligheid van de kiezers voor Europese politiek, kon de SP.A het zich zelfs permitteren
terzelfdertijd uit twee vaatjes te tappen. Caroline Gennez kon een brochure uitgeven, “Beste Europa” (met
ondertitel Is een portie mosselen met frieten een luxeproduct?) (http://www.s-p-a.be/docs/EURO_DEF.PDF)
waarin op badinerende toon vraagjes worden gesteld rond Europese liberalisering etc. Met andere woorden, een
beetje kritiek op de EU kon voor de Vlaamse verkiezingen wat stemmen opleveren, was de berekening.
Ondertussen kreeg EP-werkpaard en conventielid Anne Van Lancker, verdrongen van de eerste plaats op de
Europese SP.A-lijst, geen enkele kans om zich te laten horen …
12/18
Een zekere humeurigheid van SP.a-ers rond Europa duikt wel vaker op, maar deze ontaardt nooit tot enige
politieke stellingname. Een voorbeeldje:
Persbericht Frank Vandenbroucke van 12 juni 2003:
Sp.a eist sociale bijsturing van ontwerp Europese grondwet
“De sp.a is erg ontevereden over de Europese grondwet zoals ze nu voorligt. Er zijn te weinig
waarborgen voor een sociaal Europa.” Dat zeggen Conventielid Anne Van Lancker en minister van
Sociale Zaken Frank Vandenbroucke. Als er een referendum komt over de grondwet, wordt het voor
sp.a moeilijk om campagne te voeren voor de grondwet.”
weldra gevolgd door :
Persbericht Frank Vandenbroucke van 18 september 2003:
Sp.a geeft Europese Conventie “net voldoende”
“De vooruitgang die op de valreep op sociaal gebied werd gemaakt zorgt ervoor dat het eindresultaat
van de Europese Conventie voor mij aanvaardbaar is.”
In juni 2002 waarschuwde Vandenbroucke ook nog dat “Europa onze welvaartstaat ondergraaft” (zie De Morgen
18/6/02).
Dat SP.A niet echt blind is voor het liberale en ondemocratische karakter van de EU schemert door in
verschillende interviews, zie bv.
http://www.vrede.be/tijdschrift_view.php?id=221 ,
http://www.annevanlancker.be/index.php?id=122,
http://www.indymedia.be/news/2004/05/85339.php,
http://www.fgtb.be/code/nl/Dossier/2003/c01_03e1503.htm, http://www.gva.be/dossiers/e/europaconventie/vanlancker2.asp,
http://www.dwars.ua.ac.be/IMG/pdf/dwars_11.pdf.
Maar de praktische conclusie is toch steeds dezelfde: Europa is ons project, er worden kleine stapjes vooruit
gezet, morgen wordt het beter …
3.3.2
PS
Iets meer publieke uitspraken misschien dan in Vlaanderen, het Europees programma is meer uitgewerkt
(http://www.ps.be/index.cfm?R_ID=1010&Content_ID=-6085408 ) maar resultaat is idem (persmededeling
11/12/2003: Pour le PS, le résultat de la Convention constituait un compromis minimal. Il s’agit d’un équilibre
global, satisfaisant. Sans signifier une avancée remarquable, ce texte représentait un (petit) pas en avant dans le
processus de construction européenne.).
3.4
De Belgische Groenen
De groene partijen in Europa zijn het verst gevorderd wat betreft de coordinatie van de nationale partijen op
Europees vlak. Op 21 februari 2004 werd de Europese Groene Partij opgericht (waarmee ze de eersten waren),
en met de Europese verkiezingen hadden ze een gemeenschappelijk manifest
(http://www.eurogreens.org/cms/default/rubrik/3/3133.manifesto@nl.htm) en een vrij gedetailleerd programma
(http://www.eurogreens.org/cms/default/dokbin/38/38139.a_green_contract_for_europe_proposals_fo@en.pdf)
Organisatorische zwakte of bewuste keuze, in ieder geval was het gemeenschappelijk Europees programma de
belangrijkste werkingsas van Groen! bij de Europese verkiezingen 2004. Dit geldt ook voor Ecolo, dat
misschien wat meer nadruk legde op Derde Wereldthema’s en asielproblematiek.
Tegenover dit positief bilan qua Europese organisatie, zoekt men bij de groenen echter tevergeefs naar een
consequente kritiek van het neoliberaal EU-project, dat lijnrecht tegenover de doelstellingen van duurzame
economie, steun voor het Zuiden en sociaal beleid staat. Over de Europese grondwet wordt in positieve termen
geoordeeld.; uit het groene Manifest:
De nieuwe Europese Grondwet moet leiden tot een EU die meer verantwoording aflegt, transparanter en
democratischer is en dichter bij haar burgers staat. Wij zijn ervan overtuigd dat de ontwerp-Grondwet
van de Europese Conventie in de goede richting ging. De Conventie schreef een historisch document.
13/18
(…)In onze Groene visie is de Europese Unie een uniek voorbeeld van vreedzame samenwerking.(…) We
zullen al het mogelijke doen om te verzekeren dat het EU-Grondrechtenhandvest volledig wordt
toegepast.
Men kan zich moeilijk van de indruk ontdoen dat het gebrek aan kritische ingesteldheid o.a. te maken heeft met
het feit dat het bilan van de EU misschien nog het positiefst is op vlak van milieureglementering. Een groen EPlid kan zich vastbijten in milieudossiers, en daar, in tegenstelling met het nationaal niveau, concrete resultaten
bereiken. (Staes is bv. momenteel erg aktief rond een Europees verbod op nachtvluchten, een zinvolle kampanje
van eminent Europese dimensie). De fout is echter het hele liberale en ondemocratische EU-complex er dan
maar bij te nemen, een complex dat haaks staat op elk waarachtig ecologisch programma van duurzame
ontwikkeling.
3.5
Europese politieke kampanjes?
Terwijl groenen tot een zekere coordinatie op Europees vlak gekomen zijn, is dit blijkbaar niet de bedoeling van
de sociaal-democratische partijen. Het volgend verhaal illustreert dit.
In de herfst van 2003 werd een petitie gelanceerd “pour un vrai traité de l’Europe sociale”, die heel wat grote
namen van divers pluimage onder de eerste ondertekenaars telde (Jacques Delors, José Bové, diverse Attackopstukken als Susan George of R. Passet, groenen, l’abbé Pierre en een aantal Franse bisschoppen, verder ook
onze di Rupo, A. Van Lancker, M. De Vits …). De teneur ervan was verre van radicaal, en stelde alleen enkele
toevoegingen aan het derde deel van de grondwet (beleid) voor, zoals de norm van reductie van de werkloosheid
tot 5% op 10 jaar, economische groei als bijkomende doelstelling van de Europese Centrale Bank,
meerderheidsbeslissingen in de Raad over fiscale aangelegenheden, andere dan vrijhandelsbeschouwingen in het
Europees handelsbeleid … (zie voor tekst en ondertekenaars http://www.europesociale.com/petition.php) Het
had de kern kunnen geweest zijn van een politieke kampanje van reformistisch Europa (waarop veel aan te
merken was geweest, omdat de ondemokratische structuren overeind blijven, de liberale politiek niet verworpen
maar alleen geammendeerd wordt, enz.). Maar dit initiatief bleef bij het grote publiek of in de syndicale wereld
totaal onbekend; het kreeg zelfs niet de steun van de Europese Socialistische Partij, of het Europees Vakverbond.
3.6
‘Exception française’: verwoed debat in Frankrijk
In Frankrijk woedde binnen de Parti Socialiste een jaar lang een felle strijd tussen voor- en tegenstanders van de
Europese grondwet. Opiniestukken in kranten, spectaculaire wijzigingen van kamp, driedaagse kaderseminaries,
een ex-premier (Fabius) die non zegt, een budget 50-50 verdeeld tussen het ja- en het neen-kamp ter
voorbereiding van de stemming onder de 120.000 militanten op 1 december 2004: vanuit Vlaanderen bekeken
lijkt dit bijna surrealistisch. Het moet dan ook gezegd worden dat dit debat binnen de Franse PS niet in een
politiek vacuum plaats had. We hebben het dan niet over de rechtse soevereinisten, die elke Europese politiek
zien als een aanslag op de Franse grandeur, maar over linkse organisaties (Attac-France, Fondation Copernic,
LCR, PCF, de linkse minderheidsstromingen Nouveau Monde en Nouveau Parti Socialiste binnen de PS …) die
een Europese dimensie noodzakelijk vinden voor elk coherent politiek project en precies daarom de Europese
Grondwet verwerpen. Dat Fabius een sociaal-liberaal is die nu om opportunistische redenen non zegt, bewijst
des te meer de groeiende invloed van de linkse tegenstanders van het liberaal Europa, in Frankrijk althans. De
stemming op 1 december binnen de PS (82% van de 120.000 leden brachten hun stem uit!) leverde 58%
voorstanders, 42% tegenstanders op.
Frankrijk is daarmee het enige EU-land waar een publiek debat rond de grondwet van enige allure plaats had.
Door dit debat zijn zowel voor- als tegenstanders verplicht geweest argumenten te ontwikkelen en aan te
scherpen. Wie zelf een oordeel wil vormen kan dus best hier te rade gaan. Zie bv.
http://www.indymedia.be/news/2004/11/90666.php en in http://www.fondation-copernic.org/Flashseptembre2004.pdf, http://publiusleuropeen.typepad.com/publius/2004/11/commentaire_rai.html,
http://www.nouveau-monde.info/non/3010.html, http://www.ambitioneurope.org .
Een zeer interessante verzameling links op http://institut.fsu.fr/chantiers/europe/traite_const_debat.htm
Wat andere lidstaten betreft, het zou opzoekingswerk vragen om het vermoeden te kunnen bevestigen dat –
buiten Frankrijk - er nergens een echt publiek debat heeft plaatsgehad, als men de Britse rechts-soevereinistische
oppositie buiten beschouwing laat (bekijk voor de aardigheid eens de website van de “Bruges group”,
14/18
http://www.brugesgroup.com met Thatcher als patroonheilige). Misschien in Ierland? In Denemarken, of is dit
ook eerder op zijn Brits?
4 De vakbeweging
Het is verbijsterend te moeten vaststellen dat vele, waarschijnlijk wel de meeste, van de Europese vakbonden
zich onkritisch, en vele zelfs positief tot zeer positief uitlaten over de “grondwet; ook het overkoepelende
Europees Vakverbond, dat de Europese vakbonden vertegenwoordigt op Europees vlak…
4.1
Het Europees Vakverbond (EVV)
Het EVV, opgericht in 1973, overkoepelt in Europa 76 nationale vakbondskoepels, en vertegenwoordigt 60
miljoen gesyndiceerden. Nochtans moet men zich geen enkele illusie maken over het EVV (CES in het Frans,
ETUC in Engels), noch over zijn logistieke kracht (secretariaat van 7 personen), noch over zijn dienstverlening
aan bonden (documentatie enkel in Engels en Frans aanwezig bv.) noch aan zijn representativiteit. Het is echter
wel het luik waarmee de Europese Commissie “dialogeert met de sociale partners aan werknemerszijde”, en
aldus een zekere legitimiteit claimt wat betreft sociaal overleg.
Het EVV stuurcomité nam op 13 juli 2004 een resolutie aan (bevestigd door uitvoerend comité in oktober) die
weliswaar op bepaalde tekorten wijst, maar het geheel positief beoordeelt:
The new European Constitution isConstitution is a clear improvement over the present Treaties which
have established the European Union. It is less ambitious and effective than the ETUC proposed and
also less than the European Convention put forward in its report. Nonetheless despite these
reservations and weaknesses, the new Treaty is a move forward towards an improved European
framework and, clearly while not the final step, deserves and requires the support of the ETUC.
Is het verwonderlijk dat Georges Debunne, die van 1982 tot 1985 secretaris-generaal van het EVV was, nogal
teleurgesteld is ? (zie zijn boekje Wanneer een sociaal Europa?)
4.2
ACV, ABVV, ACLVB
Op 17 juni 2003 gaven de drie bonden een gemeenschappelijk communiqué uit, met als titel “Ontwerp Europese
grondwet : tekst onaanvaardbaar voor ABVV, ACV en ACLVB”. Daarin stellen ze o.a. :
Zolang de beslissingen op sociaal en fiscaal vlak op basis van unanimiteit moeten genomen worden zal er geen
voelbare vooruitgang geboekt worden. In die omstandigheden zal ook de sociale dialoog niet van de grond komen.
(…)
Er is ook geen rechtsgrond voorzien om de diensten van algemeen belang aan de concurrentieregels te onttrekken.
Dit ondermijnt in de toekomst het aanbod van voor iedereen toegankelijke openbare diensten.
(…)
De Belgische vakbonden sporen de regering en het parlement aan de bevolking regelmatig duidelijk en volledig op
de hoogte te brengen en een ruim publiek debat te organiseren over de inzet van de toekomstige grondwet.
Gaandeweg zijn de standpunten vervaagd. De BBTK bv. formuleert in januari 2004 15 eisen
(http://www.bbtk.org/img/nl/db/sociaal_europa.pdf ) waarvan er geen enkele via de grondwet gewaarborgd
wordt (integendeel…). Nochtans concludeert de BBTK al in maart 2004 (terwijl er niks gewijzigd is, en de IGC
nog moet beslissen) , in een standpunt dat bol staat van dubbelzinnigheid
(http://www.bbtk.org/img/nl/db/EUconventie_comment0303.htm ):
Wat is onze bottom-line? Ondanks de duidelijke tekortkomingen is het ontwerp een minimum dat
aanvaard kan worden als het, zonder verdere beperkingen, omgezet zou worden in een grondwet.
In het Editoriaal van De Nieuwe Werker van 25/06/2004 (dus net na goedkeuring IGC) geeft Mordant wat
kritiek, maar er is geen sprake meer van ‘onaanvaardbaar’ ( http://www.abvv.be/code/nl/News/2004/c03_04e25.htm ).
Idem ACV: op 22/6/2004 betreurt het ACV heel wat dingen, maar de conclusie is:
15/18
Het ACV zal er met het EVV op toezien dat de genomen beslissingen in de richting gaan van de
waarden die in de grondwet zijn vastgelegd en waarin het zich erkent : solidariteit, niet-discriminatie,
democratie, gelijkheid…
(http://www.acv-online.be/Actueel/Persberichten/Detail/europese_grondwet.asp?pageid=tcm:9-45755-64 )
Conclusie: waar het ontwerp van de conventie in juni 2003 nog onaanvaardbaar was, is na de IGC
aanvaardbaar geworden! ACV en ABVV verzetten zich wel tegen producten van de liberale EU
(havenrichtlijn, Bolkestein, …) maar willen deze liberale EU-grondwet zelf niet bestrijden.
NB: ACV= 1,7 mio leden, ABVV 1,2mio, ACLVB = 220.000 leden
Nog een anecdote.
In mei 2003 publiceerde het ABVV een voor haar doen zeer kritisch standpunt over het EVV (De Nieuwe
Werker 30/5/2003) onder de titel “Wil het EVV evolueren naar een echte Europese vakbond of naar een
vakbondslobby?”, waarin o.a. het immobilisme van het EVV i.v.m. een ‘sociaal Europa’ werd aangeklaagd; het
ABVV weigerde zelfs naar het EVV-congres in Praag te gaan (26-29 mei 2003), waar de nieuwe secretarisgeneraal John Monks verkozen werd ter opvolging van Gabaglio. “Het ABVV is zo verontrust over deze
ontwikkelingen [gebrek Europese sociale en fiscale politiek ] dat het een duidelijk signaal wil geven en besliste
daarom geen afvaardiging naar het Congres in Praag te sturen”, lezen we in De Nieuwe Werker.
Dit leek allemaal zeer strijdlustig van het ABVV, maar waarom vond men van deze verontrusting naderhand
niks meer terug? De reden is waarschijnlijk zeer eenvoudig: het ABVV had zelf een kandidaat voor de opvolging
van Gabaglio, en de Britse TUC-leider J. Monks stak daar een stokje voor.
4.3
Nederlandse FNV
REACTIE EVV (8/7/2004)
Het EVV is verheugd over het compromis inzake de Europese Grondwet. Het EVV heeft zich vanaf het
begin van het proces hard ingezet voor het opnemen van sociale aspecten en het Handvest van
Grondrechten in de Constitutie. Wel betreurt het EVV dat het uiteindelijke compromis minder ver gaat
dan het oorspronkelijke voorstel van de Europese Conventie. Het EVV is van mening dat de Europese
Regeringsleiders teveel water in de wijn hebben gedaan ten behoeve van hun Britse collega’s, die bang
zijn dat de Constitutie de EU te sterk maakt. Het EVV is positief over de erkenning van de rol van de
sociale partners en de sociale bepaling in het Verdrag. Volgens het EVV is de Europese Constitutie een
stap vooruit, maar had twee stappen vooruit kunnen zijn.
http://www.fnv.nl/wordlid2/renderer.do/menuId/19103/sf/19103/returnPage/19103/itemId/19829/realItemId/19829/pageId/10229/
instanceId/19105
NB: FNV=1.2 miljoen leden
4.4
Franse vakbonden
CFDT (890.000 leden)
zeer positief (zie http://www.cfdt.fr/actualite/presse/media/actumedia173.htm), het zou trouwens op aansturen
van CFDT zijn dat het EVV zich niet alleen niet verzette tegen de grondwet, maar ervoor is.
CGT (680.000 leden)
De CGT is van oudsher een combattieve, oppositionele bond die vroeger sterk gelieerd was met de Parti
Communiste (PCF) en om die reden geweerd uit het Europees Vakverbond. In de voorbije jaren heeft de CGTleiding zich steeds meer genormaliseerd, wat resulteerde in het ‘succes’ toegelaten te worden tot het EVV
(1999) , en er nu zelfs iemand in het secretariaat te hebben. Het is vrij duidelijk dat de CGT-leiding nu haar
‘erkentelijkheid’ jegens EVV (en haar normalisatie in het algemeen) niet wil laten verstoren door verzet tegen
de Grondwet, waar de basis echter waarschijnlijk grotendeels tegen is. Zo publiceerde men een “fiche” die moet
aantonen hoeveel Europese bonden wel vóór zijn ( http://docsite.cgt.fr/1102072155.pdf ). De CGT organiseert
(dec 2004-) blijkbaar informatievergaderingen die tot een stemming moeten leiden.in jan-feb 2005. Voor
oppositie tegen het standpunt van de leiding, zie zie bv.
http://assoc.wanadoo.fr/continuer.la.cgt/cesconstitution.htm , http://www.ud18.cgt.fr/ud-accueil.php3 ,
http://www.ud18.cgt.fr/ud-accueil.php3 .
FO (Force Ouvriere, 950.000 leden), FSU en kleinere linkse bonden zijn tegen.
16/18
4.5
Duitsland,
De DGB (8.5mio leden) is een en al lof in haar stellingname van 29 sept 2003 over het ontwerp van de
conventie. Tot 8 maal toe Der Deutsche Gewerkschaftsbund begrüßt ausdrücklich…, zo voor de opname van
het handvest der grondrechten, voor de perspektieven die de grondwet opent voor de diensten van algemeen
belang (!) (“Der Deutsche Gewerkschaftsbund begrüßt ausdrücklich die im Konventsentwurf vorgesehene
Möglichkeit, über europäische Gesetze die Verwirklichung qualitativ hochwertiger Dienste von allgemeinem
Interesse zu ermöglichen.).
Opmerkenswaardig is dat de DGB uitdrukkelijk tevreden is dat sociale zekerheid en sociale bescherming van de
werknemers (artikel III-104.1c in de oude nummering) zoals vroeger onder de eenparigheid van stemming in de
Raad blijven vallen (vetorecht dus). Dit is een uiting van de vrees die bestaat in sommige landen met een relatief
goed uitgebouwd systeem van sociale bescherming dat EU-wetgeving dit systeem zou kunnen aanknagen. Het
illustreert de zinvolheid van een “non-regressieclausule” zoals o.a. voorgesteld in het Manifest van Salesse.
4.6
Italie
CGILis de grootste Italiaanse bond (5.8 mio leden) die aan de basis lag van enorme mobilisaties (algemene
stakingen van 16 april en 18 oktobert 2002 tegen hervorming arbeidswet, massabetoging van 2 miljoen mensen
in Rome op 23 maart 2002, …). Maar … CGIL is pro.
4.7
Andere pro’s
Volgens diverse bronnen zijn pro grondwet: Brits TUC, Pools Solidarnosc, Spaanse UGT, tsjechische CMKOS;
niet tegen zouden o.a. Griekse CGT, Spaanse CCOO zijn
Dit overzicht is zeker niet exhaustief (hoe zit het in Skandinavië bv.) en misschien niet helemaal correct. Maar
het leidt weinig twijfel dat de meeste grote bonden in Europa op zijn minst niet tegen zijn.
4.8
En contra?
We vermeldden reeds Franse FO en FSU. Ook de enige Oostenrijkse bond Ögb zou tegen zijn, maar op hun
website kon ik hierover niets terugvinden.
5 De andersglobalisatiebeweging ATTAC
In Europa is de andersglobaliseringsbeweging ATTAC een van de weinige niet-partijpolitieke organisaties die
over het grondwettelijk verdrag heeft gediscussieerd, er debatten rond georganiseerd, erover gepubliceerd en er
een standpunt over heeft ingenomen. ATTAC-France heeft eerst een interne bevraging georganiseerd onder de
29.500 betalende leden, waarvan 44% zijn stem uitbracht. Het resultaat werd op 12 december 2004 bekend
gemaakt: 84% is tegen de goedkeuring van de grondwet, 10.8% is voor, en er waren 5.2% onthoudingen. Ook
werd gevraagd of ATTAC-France publiek een (afwijzend) stemadvies moest uitbrengen bij het referendum dat
daarover in Frankrijk georganiseerd zal worden; 72% sprak zich uit voor dergelijk advies (Le Monde
14/12/2004)
Ook Attac-Vlaanderen sprak zich uit tegen de huidige EU-grondwet en is voor een volksraadpleging daarover.
De redenen voor de afwijzing zijn:
1.
2.
3.
4.
een te groot democratisch tekort en een gebrek aan maatschappelijk debat
te weinig sociale rechten
neoliberaalmonetair en economisch beleid
buitenlands en defensiebeleid niet in het teken van vrede
17/18
"Attac Vlaanderen verheugt zich over de democratische en institutionele vooruitgang die met deze ontwerpgrondwet wordt geboekt, maar betreurt deze grote tekortkomingen. Dit is duidelijk een gemiste kans om van de
EU een mobiliserend project te maken. Om al deze redenen kan Attac Vlaanderen deze ontwerp-grondwet niet
accepteren. Zij sluit zich aan bij een breed front : www.neetegendeeuropesegrondwet.be ".
Het volledig standpunt vindt men terug op hun website: http://vl.attac.be/article198.html
Ook Attac Wallonie-Bruxelles is tegen de grondwet en voor een referendum, zie
http://wb.attac.be/article329.html.
18/18